Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahalede Cerrah - Hasta Arasındaki Hukuki İlişki

The Legal Relationship between Surgeon - Patient in Aesthetic Medical Intervention

Berna ŞAHİNTÜRK ÇINAR

Estetik amaçlı tıbbi müdahalelerin uygulanmasının yaygınlaşması bu konuya ilişkin hukuki uyuşmazlıkları da beraberinde getirmiştir. Bu çalışmada estetik amaçlı tıbbi müdahaleler ve unsurları açıklanmış; estetik amaçlı tıbbi müdahale türleri ise kapsamları ve amaçları bakımından ayrım yapılarak incelenmiştir. Estetik cerrah ile hasta arasındaki hukuki ilişkinin niteliği de sözleşmesel bağlamda, öğretideki görüşler çerçevesinde ele alınmıştır. Bu hukuki ilişkinin temelinde estetik amaçlı tıbbi müdahalelerin olduğu gözetilerek buna göre nitelendirme yapılmıştır. Hekimlik sözleşmesinin vekalet sözleşmesi niteliğinde olduğunun genel kabulü yanında estetik amaçlı tıbbi müdahalelerin diğer tıbbi müdahalelerden farklılıkları ele alınarak hukuki ilişkinin niteliğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu belirleme yapılırken özellikle estetik amaçlı tıbbi müdahalenin amacının ve müdahale için bir sonuç taahhüdünde bulunulup bulunulmadığının etkili olabileceği değerlendirilmiştir.

Estetik Tıbbi Müdahale, Estetik Cerrah, Vekalet Sözleşmesi, Eser Sözleşmesi.

The widespread use of aesthetic medical interventions has accompanied legal disputes regarding this issue. In this study, aesthetic medical interventions and their elements are explained; the types of aesthetic medical interventions were examined in terms of their scope and purpose. The legal nature of the relationship between the aesthetic surgeon and the patient is also discussed in the contractual context, within the framework of the views in the doctrine. Considering that aesthetic medical interventions are the basis of this legal relationship, the qualification has been made accordingly. In addition to the general acceptance that the medical contract is a mandate contract, it is aimed to determine the nature of the legal relationship by considering the differences in aesthetic medical interventions. While making this determination, it has been evaluated that the purpose of the aesthetic medical intervention and whether a result commitment is made for the intervention may be effective.

Aesthetic Medical Intervention, Aesthetic Surgeon, Contract of Mandate, Contract of Work.

Giriş

Günümüzde güzellik algısı sıklıkla değişmekte, estetik amaçlı tıbbi müdahale yaptırmak neredeyse bir modaya dönüşmektedir. İnternet kullanımının yaygınlaşması, beden ve güzellik algısının kalıplaştırılması kişileri estetik amaçlı tıbbi müdahale yaptırmaya yönelten sebeplerdir. Ameliyatsız gerçekleştirilebilen işlemlerin sayısının fazlalığı, geçmişe oranla bu türlü işlemlerin fiyatlarının makul düzeyde olması gibi sebeplerle de yalnızca dünyada değil, ülkemizde de estetik müdahaleye başvurular artış göstermektedir.

Estetik cerrah ile hasta arasındaki hukuki ilişkinin temelinde estetik amaçlı tıbbi müdahaleler bulunmaktadır. Bu müdahalelerin uygulanması yaygınlaştıkça bu konuda yaşanan uyuşmazlıklarda da artış söz konusu olmaktadır. Çalışmamızda estetik amaçlı tıbbi müdahaleler unsurları ile açıklanmış, amaçları ve kapsamları bakımından yapılan ayrım şeklinde incelenmiştir. Estetik amaçlı tıbbi müdahalenin diğer tıbbi müdahalelerden farklılıklarının hukuki ilişkiye nasıl yansıdığı incelenmek istenmiştir.

Estetik cerrah ile hasta arasındaki hukuki ilişkinin niteliğini tespit etmeye çaba gösterdiğimiz bu çalışmada nitelendirmeler sözleşme ilişkisi kapsamında yapılmıştır. Estetik cerrah ile hasta arasındaki ilişkinin sözleşme öncesi görüşme, haksız fiil yahut vekâletsiz iş görme olduğu ilişkiler, çalışmamızın kapsamı dışında tutulmuştur. Bununla birlikte estetik cerrah ile hastanın kurduğu hukuki ilişki dışında, estetik cerrahın bir özel hastanede yahut kamu hastanesinde çalışması sebebiyle hasta ile kurduğu ilişkiler de mevcuttur. Bu ilişkiler de çalışmamızın kapsamına alınmamıştır.

Estetik cerrah ile hasta arasındaki hukuki ilişkinin niteliği belirlenirken doktrinde kabul gören görüşler ele alınmış ve incelenmiştir Özellikle estetik cerrah tarafından hastaya uygulanan tıbbi müdahalelerin yöneldiği amaç ve bir sonuç taahhüdünde bulunulması durumunun aradaki ilişkinin hukuki mahiyetinin belirlenmesinde etkili olduğu ifade edilmiştir.

I. Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahale

Tıbbi müdahale,¹ tıp mesleğini icraya yetkili kişiler tarafından gerçekleştirilen, doğrudan veya dolaylı olarak teşhis yahut tedavi amacı bulunan, hastalığı hafifletme veya hastalıklardan korunma gayeleri ile yapılan her türlü faaliyet olarak tanımlanmıştır.² Tıbbi müdahaleler yetkili sağlık personeli tarafından gerçekleştirilen en basit tıbbi eylemleri ve en ağır cerrahi operasyonları içeren;³ teşhis, tedavi, aşı yapılması, ilaç tedavisi yahut protez takılması, diş çekilmesi⁴ gibi hastalıkların önlenmesini, hafifletilmesini veya sona erdirilmesini amaç edinen uygulamalardır. Estetik amaçlı tıbbi müdahaleler bir tıbbi müdahale şekli olarak karşımıza çıkmaktadır. Kişilerin doğuştan var olan yahut sonradan bir sebep sonucunda veya sebebe bağlı olmaksızın ortaya çıkan görünüm bozukluklarını düzeltmek amacıyla ya da kişilerin daha güzel görünmelerini sağlamak amacıyla gerçekleştirilen tıbbi müdahalelerdir.⁵

Estetik amaçlı tıbbi müdahaleler plastik, rekonstrüktif ve estetik cerrahi dalındaki cerrahi yahut cerrahi olmayan müdahaleler ile gerçekleştirilmektedir. Estetik cerrahi, üzerinde işlem gerçekleştirilen organın işlev veya şekil bozukluğunun düzeltilerek hastanın beğenisi yahut ideal ölçülere uygun daha güzel hale getirilmesi şeklinde ifade edilebilir. Burun estetiği (rinoplasti), meme estetiği, yağ aldırma (liposuction), dudak dolgusu, çene dolgusu, kaş kaldırma, saç ektirme, göz kapağı operasyonları, yüz germe, çene estetiği, botoks, genital estetik, bacak implantı, popo implantı, uyluk germe, diz kapağı estetiği, çene cerrahisi gibi işlemler estetik amaçlı tıbbi müdahalelerdendir.⁶ Rekonstrüktif cerrahi ise doğuştan ya da sonradan meydana gelen olaylar ile bozulan ya da yok olan organların düzeltilmesidir.⁷ Yara ve yanık tedavileri, yarık dudak, yarık damak tedavileri, uzuv kayıplarının tedavileri gibi plastik ve rekonstrüktif cerrahi alanında gerçekleştirilen birçok estetik amaçlı tıbbi müdahale bulunmaktadır. Bu tıbbi müdahalelerin tümü estetik amaçlı tıbbi müdahaleler olarak adlandırılmakla birlikte, farklılıkları sonraki başlıklarda ele alınacaktır.

Estetik amaçlı tıbbi müdahalelerin hukuka uygun olması için müdahale estetik cerrah tarafından yapılmalı, endikasyon bulunmalı müdahale öncesinde veya en geç müdahale anında hasta aydınlatılmalı ve rızası alınmalıdır.⁸

Hekim,⁹ en genel tanımıyla hastalıkları teşhis ederek hastaya gerekli tıbbi müdahaleyi hukuk düzenince verilen yetki ile uygulayan;¹⁰ tıbbı icra eden kişidir.¹¹ Hekimlik mesleğinin yapılması için bazı niteliklerin sağlanması gerekmektedir. Bunların ilki tıp fakültesini bitirmektir. Tıp fakültesi diplomasının Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanması ve tescili gerekmektedir.¹² Diğerleri ise Türk Tabipler Birliği’ne üye olunması¹³ ile mesleğin yapılmasını engelleyecek sürekli¹⁴ yahut geçici¹⁵ engel hallerinin bulunmamasıdır. Daha evvel aranan Türk vatandaşı olma koşulu ise TŞSTİDK’de 11.10.2011 tarihinde yapılan değişiklik ile kaldırılmıştır. Yabancı uyruklu kişilerin de ülkemizde hekimlik yapabilmesinin önü açılmıştır.¹⁶ Kural olarak tıbbi müdahalede bulunma yetkisi hekimlerdedir. Diğer sağlık personelleri de hekimin gözetimi ve denetimi altında ya da yetkili oldukları fiilleri gerçekleştirilebileceklerdir.¹⁷ Tıbbi müdahale yapmaya yetkili kişiler TŞSTİDK’da düzenlenmiş olup her bir sağlık personeli yalnızca yetkili olduğu tıbbi müdahaleyi gerçekleştirebilecektir.¹⁸