İdare Hukuku Açısından Yazma Eser Kütüphanelerinin Yönetimi
Administration of Manuscript Libraries in Terms of Administrative Law
Barış ACUN
Devlet tüzel kişiliği ve diğer kamu tüzel kişilerinin idaresinde farklı kamu kütüphane idareleri bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi de Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığıdır (Başkanlık). Yazma eser kütüphanelerinin idaresinde görevli ve yetkili olan bu kurum 28.12.2010 Tarih ve 6093 sayılı Kanun’la kurulmuştur. 2017 Anayasa değişikliğinin ardından Başkanlık, 4 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (CBK) ile yeniden kurulmuştur. Bu çalışmanın amacı, Başkanlığı idare hukuku açısından incelemektir. Çalışmada, Başkanlığa ilişkin temel düzenlemeler olan 6093 sayılı Kanun ve 4 numaralı CBK hükümleri incelenmiş; yazma ve nadir basma eserlerin hukuki niteliği, Başkanlığın kuruluşu, idari teşkilat içerisindeki yeri, teşkilâtı, görev ve yetkileri ve işlemlerine ilişkin birtakım hukuki sonuçlara varılmıştır.
Yazma Eser,Taşınır Kültür Varlığı, İdari Teşkilat,Kamu Tüzel Kişiliği,Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi.
There are different public library administrations affiliated to the State and other public legal entities. One of them is the Presidency of the Turkish Manuscripts Institution (Presidency). This Presidency, which is responsible and authorized in the administration of manuscript libraries, was established by Law dated 28 December 2010 and No. 6093. After the 2017 Constitutional amendment, the Presidency was reestablished with the Presidential Decree No. 4. The aim of this study is to examine the Presidency in terms of administrative law. In the study, Law No. 6093 and Presidential Decree No. 4, which are the main regulations regarding the Presidency, were examined. We reached conclusions regarding the legal status of manuscripts, the establishment of the Presidency, its place in the administrative organization, its organizational structure, its duties, authorities, and acts.
Manuscript,Movable Cultural Property,Administrative Organization,Public Legal Entity,Presidential Decree.
GİRİŞ
Latince elle yazılmış belge anlamına gelen manuscriptum sözcüğünden türeyen İngilizce manuscript (el yazması) sözcüğü “basılı herhangi bir şeyden -özellikle matbaa kullanılmadan önce yazılanlardan- farklı olarak, mürekkep, kurşun kalem vb. ile elle yazılmış kitap, kâğıt veya diğer belgeler” anlamına gelir1. Lynn el yazmasını, “genellikle kâğıt veya parşömen üzerine yazılarak doğrudan yazarın kendisi tarafından meydana getirilmiş ve çoğu kez yazarın kendi el yazısıyla yazılmış orijinal ve yayınlanmamış doküman” olarak tanımlamaktadır2. Türkiye’de yazma eserden anlaşılan elle yazılmış kitaptır. Elle yazılmakla birlikte kitap dışındaki materyallerin yazma teriminin dışında olduğu düşünülmektedir3. Türk hukuku açısından yazma eser kavramına baktığımızdaysa yazma eserin kapsamına kitap dışı materyaller de dâhildir. Başkanlığın kuruluşunu düzenleyen 4 numaralı CBK4 uyarınca yazma eser, “elle yazılmış, tarihi, sanat veya içerik değeri olan kitap, mecmua, mektup, ferman, berat, levha, hat ve benzeri eserleri” ifade eder. Ayrıca Başkanlığın görev alanına giren eserler yazma eserlerle de sınırlı değildir. 4 numaralı CBK uyarınca, yeni Türk harflerinin kabulünden önce eski harfle basılmış eserler de Başkanlığın görev alanına girer5.
Türk-İslam geleneğinde kitap ve kitabi bilgi kutsaldır. Türk-İslam yazma geleneğinin temsilcisi olan yazma eserleri baskı eserlerden farklı kılan temel özellik, her bir nüshanın birbirinden farklı özelliklerinin bulunması ve çoğu zaman birden fazla kişinin yoğun emeği sonucunda ortaya çıkmasıdır. Yazma eserler; medeniyetimize ait sosyal, bilimsel, kültürel, entelektüel ve geleneksel birikimi içermeleri ve gelecek kuşaklara aktarılması istenen veya istenmeyen kimlik bilinci için orijinal bilgi kaynakları olmaları, nadir ve tek nüsha oldukları için özel bir koruma ve saklamaya ihtiyaç duymaları ve içeriğinde yer alan tüm insanlığa faydalı bilgi ve mesajların anlaşılması ve geleceğe aktarılması gerekliliği gibi ortak sebeplerden dolayı kültür mirasıdır6.
Bu çalışmanın birinci bölümünde yazma eserlerin kültür varlığı niteliği araştırılmış, ikinci bölümünde ise Başkanlığın kuruluşuna ilişkin Kanun ve CBK hükümleri incelenerek Başkanlığın idari teşkilat içerisindeki yeri saptanmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde Başkanlığın idari faaliyet alanı tespit edilerek bu alana ilişkin görev ve yetkileri dört başlık altında toplanmış, dördüncü bölümünde ise Başkanlığın idari teşkilatının genel görünümü çizilmeye çalışılmıştır. Sonuç bölümünde ise ulaşılan hukuki sonuçlara yer verilmiştir.
