Anayasa Mahkemesi İçtihadı Işığında Türkiye’de Yüksek Seçim Kurulu Kararlarına Karşı Bireysel Başvuru Yolu
Individual Application Against the Decisions of the Supreme Board of Election in Turkey in the Light of Constitutional Court’s Jurisprudence
Barkın ÖZYURT
Bu çalışmada özellikle seçim dönemlerinde sıkça gündeme gelen ve tartışmalara konu olan YSK kararlarına karşı bireysel başvuru yolu AYM içtihadı da incelenerek ele alınmıştır. AYM, doğrudan YSK kararları aleyhinde önüne gelen on bir başvurunun dokuzunda bölüm veya genel kurul tarafından, ikisinde de ilgili komisyon tarafından kararını vermiştir. Bu kararlar ve gerekçeleri kısaca ele alınmıştır. YSK kararları aleyhine bireysel başvuru meselesinde konunun daha iyi ifade edilmesi için YSK’nın niteliği hakkındaki görüşler, bu husustaki AYM içtihadı, YSK kararları aleyhine AYM önüne gelen bireysel başvurularda verilen kararlar, YSK kararları aleyhine AİHM önüne götürülen bazı başvurular (bu başvuru içerikleri ve verilen kararlar kısaca ele alınarak) ve AYM’nin seçme ve seçilme hakkı bakımından bireysel başvurulara yaklaşımına değinilmiştir. Ayrıca bu hususa ilişkin tartışmada önemli tezler sunan AYM kararlarında YSK kararlarına karşı bireysel başvuruya gidilebilmesini savunan karşıoy görüşleri ile doktrindeki başlıca görüşler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Nihai olarak bu çalışma, YSK kararlarına karşı bireysel başvuru yoluna ilişkin temel tartışma ve içtihatları daha belirgin ve açık şekilde inceleyerek okuyucuya sunmayı amaçlamaktadır.
YSK Kararları Aleyhine AYM’ye Bireysel Başvuru, Seçme ve Seçilme Hakkı, YSK’nın Niteliği, AİHM İçtihadı, Seçim Yargısı.
In this study, the individual application remedy against the decisions of the Supreme Board of Election which frequently comes to the agenda and is subject to debates during election periods is reviewed by taking the jurisprudence of the Constitutional Court into account. Constitutional Court took nine decisions for eleven applications by department or general boards and two of them by the relevant commission directly against the Supreme Board of Election. These decisions and their grounds are briefly discussed. The opinions on the nature of Supreme Board of Election, the Constitutional Court jurisprudence on the issue, the decisions taken in the applications lodged in the Constitutional Court, some applications lodged in the ECtHR against the decisions of the Supreme Board of Election (by taking these application contents and the decisions taken into consideration briefly) and the approach of Constitutional Court to the individual applications from the point of right to elect and be elected are reviewed in order to ensure better expression of the subject in individual application issue against the decisions of Supreme Board of Election. Furthermore it is endeavored to reveal major opinions in the doctrine with the dissenting vote opinions defending individual application against the Supreme Board of Election decisions in the Constitutional Court decisions presenting important thesis in the discussions on this issue. Finally, this study aims to present the main discussions and jurisprudence regarding the individual application remedy against the decisions of the Supreme Board of Election in the most clear and understandable way to the reader.
Individual Application to Constitutional Court Against the Decisions of the Supreme Board of Election, Individual Application, Right to Elect and be Elected, Nature of Supreme Board of Election, ECtHR Jurisprudence, Electoral Jurisdiction.
Giriş
Ülkemizde YSK kararlarına karşı AYM’ye bireysel başvuru meselesi, siyasi partiler ve seçim hukukunun en temel tartışmalarından biridir. Bu mesele, son yıllarda özellikle genel ve yerel seçimler ile halkoylaması süreçlerinde veya sonrasında YSK’nın verdiği kararlarla gündeme gelen ve tartışılan bir meseledir. Ayrıca YSK’nın niteliği ve YSK kararları ile birlikte YSK kararlarına karşı gidilebilecek başvuru yolları, AYM’ye bireysel başvuru yolu öngörülmeden önce de siyasi partiler ve seçim hukuku çerçevesinde tartışılan ve gündeme gelen meselelerdi. Seçim yargısının Anayasada sistematik olarak düzenlenmemiş olması, Anayasanın 79’uncu maddesi uyarınca Kurul kararlarının kesin olması ve Anayasada YSK kararlarına karşı bireysel başvuruya ilişkin net bir düzenleme bulunmaması bu meseleyi daha tartışılır kılmaktadır. Bu çalışmada YSK kararlarına karşı AYM’ye bireysel başvuru meselesi daha açıklayıcı olması açısından YSK’nın niteliği, AYM’nin seçme ve seçilme hakkına yaklaşımı ile AYM’nin ve AİHM’in içtihatlarının derlenmesiyle birlikte, mahkemelerin içtihatlarında meseleye bakış açısı ele alınarak doktrindeki görüşler çerçevesinde aşağıdaki şekilde sunulmuştur. Bu doğrultuda, AYM kararları ışığında, doktrinde öne çıkan görüş ve tartışmaları da göz önüne alan bir kavramsal çerçeveye bağlı kalınması amaçlanmıştır.
I. YSK’nın Niteliği Hakkında Görüşler ve AYM İçtihadı
YSK kararlarına karşı bireysel başvuru yolu ve bu konudaki AYM ve AİHS içtihatları incelenmeden önce YSK’nın niteliğine ilişkin olan bazı temel görüşlerin ve bu husustaki AYM içtihadının ele alınması gerekmektedir.
YSK’nın görevleri Anayasa’nın 79’uncu maddesinde, 298 sayılı Seçimlerim Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunda, 2839 sayılı Milletvekili Seçim Kanununda ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununda düzenlenmektedir. YSK’nın kuruluşunu ve temel yetkilerini belirleyen Anayasa’nın 79’uncu maddesi şöyledir:
“Madde 79- Seçimler, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır.
(Değişik: 21.10.2007 - 5678/2 md.) Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikâyet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçim tutanaklarını ve Cumhurbaşkanlığı seçimi tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulunundur. Yüksek Seçim Kurulunun kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamaz.
Yüksek Seçim Kurulunun ve diğer seçim kurullarının görev ve yetkileri kanunla düzenlenir.
Yüksek Seçim Kurulu yedi asıl ve dört yedek üyeden oluşur. Üyelerin altısı Yargıtay, beşi Danıştay Genel Kurullarınca kendi üyeleri arasından üye tamsayılarının salt çoğunluğunun gizli oyu ile seçilir. Bu üyeler, salt çoğunluk ve gizli oyla aralarından bir başkan ve bir başkanvekili seçerler.
Yüksek Seçim Kuruluna Yargıtay ve Danıştaydan seçilmiş üyeler arasından ad çekme ile ikişer yedek üye ayrılır. Yüksek Seçim Kurulu Başkanı ve Başkanvekili ad çekmeye girmezler.
(Değişik: 21.10.2007 - 5678/2 md.) Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların halkoyuna sunulması, Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi işlemlerinin genel yönetim ve denetimi de milletvekili seçimlerinde uygulanan hükümlere göre olur.”
