Ceza Hukukunda Yorum Hatası (Der Subsumtıonsırrtum)

MISINTERPRETATION IN CRIMINAL LAW

Erdal YERDELEN

Özet: Yorum, bir metnin, sözcüğün anlamının belirlenmesi olarak ifade edilir. Failin soyut yükümlülüğünü (büyük önerme) bilmemesi veya yanlış bilmesi durumu genellikle önemsizdir. Kişinin kendisinin meşru zemin içerisinde hareket ettiğini düşünmesi halinde yasak hatasından bahsedilebilir. Soyut yükümlülük konusundaki hata, ceza kanunu tarafından suç olarak düzenlenmese dahi bir haksızlık olarak kabul gören fiile ilişkin bir değerlendirmeye yöneliktir. Somut yükümlülük (unsur) konusunda hata halinde ise kişi soyut yükümlülüğünü bilmektedir. Ancak somut yükümlülüğüne dair bir alanda yanlış değerlendirme veya soyut yükümlülük içeren normun yorumunda yanlış yapmaktadır. Bu halde fail soyut normu ve somut unsuru bilmektedir. Ancak normu veya unsuru yanlış değerlendirmesi nedeniyle somut yükümlülüğünün söz konusu olmadığını düşünmektedir. Bu hataya yorum hatası (Subsumtionsirrtum) adı verilmektedir. Yorum hatasının farklı görünümleri hukuki neticelerin de farklı olmasını sağlayacaktır. Yorum hatası, unsur hatasını oluşturabilir, yasak hatası olarak değerlendirilebilir veya cezalandırılmayı etkilemeyen önemsiz bir hata olabilir. Yorum hatasının unsur hatası olarak kabul edilmesi halinde kast ortadan kalkacak, haksızlık yanılgısına dönüşmesi durumunda bu hatanın kaçınılmaz olması halinde faile ceza verilmeyecek, cezalandırılma bakımından önemsiz olması halinde ise herhangi bir etkisi söz konusu olmayacaktır.

Anahtar Kelimeler: Hata, Unsur Hatası, Yasak Hatası, Yorum Hatası

Abstract: The meaning of a text or determining an expression is defined as a interpretation. The prepetrators ignorance or inadequate cognition about his/her general abstract legal obligation (major hypothesis) is unimportant in generally. Someone’s consideration about the legitimacy of his/her action is mentioned mistake as to law (ignorantia legis neminem excusat). The mistake of prepetrator’s on general abstract legal obligation to evaluation of act which is lawful of unlawful. The prepetrator knows his/her obligation in case of mistake of fact. However, prepetrator make a mistake to the evaluation about his/her general abstract legal obligation or interpretation of law which is including legal obligation. In this case, the prepetrator knows law and fact. However, the prepetrator is considering whether legal obligation by reason of misinterpretation of law. This kind of mistake is defined misinterpretation of law or mistake as to law. The types of misinterpretation of law will provide to the differentation of legal consequences. The misinterpretation of law (mistake as to law) can raise to mistake of fact or mistake as to law or slight mistake which is not effect on penalization. If the misinterpretation of law is regarded as a mistake of fact, mens rea will disappeared but it will turn in to unavoidable mistake as to law, prepetrator can not penalize. If the misinterpretation of law is a slihgt mistake which is not effect on penalization.

Keywords: Mistake, Mistake of Fact, Mistake as to Law, Misinterpretation of Law.

GİRİŞ

Yorum, belirli bir somut durumda kullanılan ve anlamı üzerinde şüpheler bulunan bir ifadenin anlamının belirlenmesidir. Yorum işleminin muhatabı, kural olarak hukuku uygulamakla yükümlü olan hakimdir. Büyük önermenin hitap ettiği kişilerin de küçük önermenin sahibi olmaları nedeniyle bu konudaki idraklerinin önem arz ettiği durumlar söz konusu olabilir. Kişilerin, kendilerini ilgilendiren büyük önerme konusundaki bilgisizlikleri veya yanlış bilgileri genellikle önemsizdir. Bu şekilde normu bilmeyen, eksik veya yanlış bilen kişilerin kendilerini meşru bir zemin içerisinde zannederek davranışta bulunmaları halinde haksızlık yanılgısından bahsedilebilir. Bu durumda hatanın kaçınılmaz olup olmadığı değerlendirmesi yapılacaktır.

Kanun koyucu, hakim ve kişiler olmak üzere yorumun üç muhatabı söz konusudur. Kanun koyucu cezalandırabilir fiillerin nelerden ibaret olacağını belirleme konusunda toplumsal, ahlaki ve hukuki değerleri dikkate alarak belirleme yapar. Bu alanda kanun koyucunun hareket kabiliyeti kısıtlıdır. Çünkü ceza hukukunun çekirdeğini oluşturan ve başka hukuk alanları ve sistemleri tarafından da yasak olarak kabul edilen fiiller söz konusudur. Kanun koyucu bu fiilleri suç olarak düzenlemiyorum, diyemez. Bunlar; kasten öldürme, hırsızlık gibi fiillerdir. Kanun koyucunun hareket yeteneğine sahip olduğu alan ise, özel ceza kanunları ile düzenlenen ve fiilin cezalandırılabilir olup olmaması konusunda geniş takdir yetkisine sahip olduğu alandır. Hakim ise soyut yükümlülük ile somut yükümlülük, diğer bir ifadeyle, soyut hukuk normu ile somut fiil arasında yer almaktadır. Her iki yükümlülüğü yorumlayarak soyut normun somut olaya uygulanabilir olup olmadığına karar vermektedir.

Kişilerin somut olay açısından yorumları ise unsurun bilinmemesi veya yanlış bilinmesine neden olabilir. Buradaki unsur bilgisi gerçeklikle ilgili değildir. Başka bir ifadeyle kişi unsuru gerçekte bilmekte ancak yanlış değerlendirmektedir. Bu şekilde küçük önermenin, büyük önerme kapsamında olmadığı şeklindeki bir yorum hatası (aslında fiilin normun kapsamında olmasına rağmen) ceza hukukunda değişik neticelere ulaşmamıza neden olabilir. Bu şekilde bir hata, unsur hatasını oluşturabilir, yasaklılık hatası olarak değerlendirilebilir veya cezalandırılmayı etkilemeyen önemsiz bir hata olabilir. Yorum hatasının farklı görünümleri hukuki neticelerin de farklı olmasını sağlayacaktır. Yorum hatasının unsur hatası olarak kabul edilmesi halinde kast ortadan kalkacak, haksızlık yanılgısına dönüşmesi durumunda bu hatanın kaçınılmaz olması halinde faile ceza verilmeyecek, cezalandırılma bakımından önemsiz olması halinde ise herhangi bir etkisi söz konusu olmayacaktır¹.