Anonim Şirketlerde Sermaye Kaybı ile Borca Batıklık Hali ve Hukuki Sonuçları

Capital Loss and Excess of Liabilities Over Assets in Joint Stock Companies and Legal Consequences

Başak KARMUTOĞLU, Merve Bihter AKICI

Bu çalışmada, piyasa ekonomisi içinde önemli bir role sahip olan anonim şirketlerin kanunen önlem alınmasını gerektirecek düzeyde maddi zorluk içinde olduklarının kabul edildiği durumlar ve şirket yetkililerine düşen yükümlülükler ele alınmıştır. Anonim şirketlerin yaşadığı her maddi zorluk, kanunen öngörülmüş olan önlemlerin alınmasını gerektirmez. Bu anlamda, kanun koyucu, belli oranlarda sermayenin kaybedilmesinde yönetim kuruluna ve genel kurula birtakım yükümlülükler yüklemiştir. Şirketin borca batık olması halinde de, yönetim kurulunun bunu nasıl tespit edeceği ve tespit etmesi halinde alması gereken önlemler kanunda öngörülmüştür. Öngörülmüş olan bu tedbirler, anonim şirketin iyileşmesine yöneliktir. Bu nedenle bir yandan şirketi, şirket alacaklılarının alacaklarını teminat altına almaya çalıştığından bir yandan da alacaklıları korumak üzere getirilmiştir.

Anonim Şirket, Sermaye Kaybı, Borca Batıklık, Yönetim Kurulunun Görevleri, Konkordato.

In this study, it is discussed that in which cases it is accepted that the joint stock companies, playing an important role in the market economy, have financial difficulties at a level that requires the law to take measures and what kind of obligations the company officials will have in such a case. Every financial difficulty that the joint stock companies experience, does not require to take measures foreseen by the law. In this sense, the lawmaker imputed several obligations to the board of directors and the general assembly in the case of specific amounts of capital losses. It is also regulated by the law that in the case of company’s liabilities exceed its assets, how the board of directors will detect this and what kind of obligations they will assume when detected. These measures foreseen by the law aim to protect the company on one hand by trying to recover the company’s economic equilibrium, and also protect the company’s creditors on the other hand by trying to guarantee the creditors’ receivables.

Joint Stock Company, Capital Loss, Excess of Liabilities Over Assets, Duties of Board of Managers, Concordatum.

GİRİŞ

Son yıllarda sayısı artan anonim şirketler, iktisadi açıdan oldukça önem taşımaktadır. Zira anonim şirketlerin hisselerinin halka arz edilerek paylaşılabilmesi, başlı başına bu şirketleri diğer ticaret şirketlerinden ayırmakta ve yatırımcıların bu şirketlere doğrudan ilgi göstermelerini sağlamaktadır. Anonim şirketlerin kurulmasındaki yahut yatırımcıların anonim şirketlere yatırım uygulamalarındaki amaç, kâr elde etmektir. Lakin piyasadaki iktisadi koşulların zaman içinde değişiklik göstermesi ile birlikte ticaret şirketlerinin mali durumu da zaman zaman kötüleşebilmektedir. Özellikle ticaret hayatında önemli bir role sahip olan anonim şirketlerin mali durumunun değişmesi piyasayı önemli ölçüde etkilemektedir. Buna karşılık, anonim şirketlerin mali durumunda aleyhe olarak meydana gelen her değişiklik, şirketin ekonomik anlamda zor bir durumda olduğuna işaret etmez. Zira anonim şirketler bir sermaye şirketi olduğundan, burada, şirketin sermayesinin durumu ve zararların sermayeyi ne ölçüde etkilediği önem taşımaktadır. Bu sebeple çalışmamızda, bir anonim şirketin hangi hallerde sermaye kaybı yahut borca batıklık içerisinde olduğu ve bu hallerde alınması gereken tedbirler ele alınacaktır. Bu hususlar, 6102 Türk Ticaret Kanunu (TTK)¹ m.376’da düzenlenmiştir. Bunun yanı sıra, 2018 yılında 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 376’ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Tebliğ)² de yürürlüğe girmiştir.

TTK m.376; anonim şirketin mali durumunun bozulmasına yönelik üç farklı olasılık öngörmüştür. Bunlardan birincisi, TTK m.376/1’de düzenlenen, son yıllık bilançodan, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının zarar sebebiyle karşılıksız kaldığının anlaşılmasıdır. İkincisi, TTK m.376/2’de düzenlenen, son yıllık bilançodan, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin zarar sebebiyle karşılıksız kaldığının anlaşılmasıdır. Sonuncusu ise, TTK m.376/3’te düzenlenen şirketin borca batık olması halidir. Çalışmamızın ilk kısmında, sermaye kaybı halleri ve bu durumlarda alınması gereken tedbirler incelenecektir. Burada özellikle yönetim kurulunun alması gereken tedbirler, şirketin geleceği açısından büyük önem taşımaktadır.

Çalışmamızın ikinci kısmında ise, TTK m.376’nın 3. fıkrasında düzenlenen şirketin borca batık olma hali ele alınacaktır. Burada, genel olarak borca batıklık kavramı, bir şirketin borca batık olduğunun tespit usulü ve bu tespit sırasında yönetim kuruluna kanunen yüklenen yükümlülükler incelenecektir. Gerçekten de bir anonim şirketin borca batık olduğunun yönetim kurulunca anlaşılması üzerine, yönetim kurulu bu durumu derhal mahkemeye bildirerek şirketin iflasını istemekle yükümlüdür. Bu yükümlülük, yönetim kurulunun devredilemez görev ve yetkilerindendir. Yönetim kurulunun bu yükümlülüğüne ilişkin birtakım istisnai haller de düzenlenmiştir. Burada özellikle sırada sona geçme beyanı/sözleşmesi uygulamada sık karşılaşılan istisnai hallerdendir. Sırada sona geçme beyanı/sözleşmesi de çalışmamızın bu kısmında ayrıca incelenecektir.