Fikri İçtima Kavramı ve Bunun Uygulamaya Yansıması

Nurullah TEKİN

GİRİŞ

Türk Ceza Hukuk sistemimizde suçların içtimaı müessesesi Türk Ceza Kanununun (TCK) Ceza Sorumluluğunun Esasları başlığını taşıyan İkinci Kısmın Beşinci Bölümünde düzenlenmiştir. Suçların içtimaı kapsamında, TCK’nın 42. maddesinde “bileşik suç”, 43. maddesinde “zincirleme suç” ve 44. maddesinde “fikri içtima” kavramlarına yer verilmiştir. Biz bu durumlardan fikri içtima kavramını açıklamaya çalışacağız. Fikri içtima; failin işlediği tek bir fiil ile birden fazla suçun meydana gelmesine sebebiyet vermesidir. Fikri içtima da kendi içinde aynı çeşit ve farklı çeşit fikri içtima olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. İşlediği bir fiil ile birden fazla farklı suçun oluşmasına sebebiyet veren kişinin, bunlardan en ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılması durumunda farklı çeşit fikri içtima; aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi durumunda ise aynı çeşit fikri içtima söz konusudur. Farklı çeşit fikri içtima halinde, faile sadece en fazla cezayı gerektiren suçtan dolayı ceza verilmekte iken; aynı çeşit fikri içtima durumunda faile verilecek ceza zincirleme suç hükümlerine göre bir miktar arttırılmaktadır.

Biz bu çalışmamızda konuyu dört ana başlık altında incelemeyi uygun gördük. Önce fikri içtima kavramına, bu hususta öğretide yapılan tartışmalara değindik. Ardından bu kavramın hukuki niteliğini ve şartlarını açıklamaya çalıştık. Daha sonra bazı suç tipleri arasında fikri içtimanın uygulanış biçimini irdeledik. En son olarak fikri içtimanın sonuçlarını anlatıp uygulamadan da örnekler vererek konumuzu güncel Yargıtay kararları ile zenginleştirmeye çalıştık.

A. KAVRAM

Fikri içtima bir başka ifadeyle düşünsel birleşme; failin işlediği tek bir fiil ile birden fazla ve farklı suçun meydana gelmesine sebebiyet vermesidir¹. Fikri içtima kavramına TCK’nın 44. maddesinde yer verilmiştir. Bu maddeye göre; “İşlediği bir fiil ile birden fazla farklı suçun oluşmasına sebebiyet veren kişi, bunlardan en ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılır.” Bu düzenleme çerçevesinde fikri içtima, tek bir fiille birden fazla farklı suçun işlenmesi şeklinde kısaca tanımlanabilir². Her ne kadar kanunda “birden fazla farklı suçtan” bahsedilmiş ise de, ileride değineceğimiz gibi failin bir fiille “aynı suçu” birden fazla işlemesi halinde de fikri içtima durumu söz konusu olabilecektir. Buna göre fikri içtimanın, fiilin tek olması ve tek fiille birden çok suçun işlenmesi şeklinde iki şartı bulunmaktadır. Burada gerçekleştirilen suç birden çok farklı suç olabileceği gibi, aynı suç da olabilir³. Suçların farklı olması halinde farklı çeşit fikri içtima, suçların aynı olması halinde ise aynı çeşit fikri içtima söz konusudur. Mesela, tabanca ile yapılan tek atışla iki kişinin yaralanması ya da ölmesi halinde aynı çeşit fikri içtima; dükkan camını kırmak için atılan taşla camın kırılmasının yanı sıra dükkan içerisinde bulunan bir kişinin yaralanması halinde de farklı çeşit fikri içtima söz konusudur⁴. Zira bu halde camın kırılmasıyla mala zarar verme suçu, kişinin yaralanmasıyla duruma göre kasten veya taksirle yaralama suçları oluşacaktır.