Müebbet Hapis Cezası ve Cezanın Amacı

Fatma Karakaş

Makalede mevzuatımızda yer alan müebbet hapis cezası ile infaz koşulları ve erken salıverilme açısından ondan faklılaşan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası incelenmiştir. Her iki ceza türü, tarihi gelişim, hukukumuzda düzenleniş biçimi, infazı, erken salıverilme kuralları, karşılaştırmalı ve uluslararası hukukta ele alınış biçimi ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları, Birleşmiş Miletler ve Avrupa Konseyi Belgeleri ışığında incelenerek, cezanın amacını gerçekleştirmeye uygunluk yönünden analiz edilmeye çalışılmıştır.

Cezanın amacı, müebbet hapis cezası, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının infazı, müebbet hapis cezasında erken salıverilme hakkı.

1. GENEL OLARAK

Hukukumuzda ve uluslararası hukukta hapis cezasının türleri, sürelerine ve infaz rejimlerine göre belirlenmektedir. Avrupa Konseyi’nin R (2003) 23 sayılı tavsiye kararına yapılan ek m.1’de ömür boyu¹ ve uzun süreli hapis cezası tanımlanmış ve müebbet hapis cezasının esasen uzun süreli bir hapis cezası türü olduğu kabul edilmiştir. Buna göre; beş yılı aşan hapis cezasına mahkum edilmiş hükümlüler uzun süreli hapis cezası hükümlüsüdür.² 1950 La Haye 12. Uluslararası Ceza Hukuku Kongresinde, üç aya kadar olan hapis cezası, kısa süreli hapis cezası olarak kabul edilmiştir. 1960 Londra Suçların Önlenmesi ve Suçlulara Uygulanacak Muamele Hakkında BM Kongresinde, kısa süreli hapis cezasında üst sınır altı ay olarak kabul edilmiştir.³

Hukukumuzda, kabahatler Türk Ceza Kanunu’ndan çıkartılmış ve suç karşılığı uygulanan ceza türleri, hapis ve adli para cezası olarak düzenlenmiştir. 765 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yer alan hapis, ağır hapis ve hafif hapis ayrımına son verilmiştir. TCK m.46-49 arasında yer alan düzenlemeye göre; hapis cezası, infaz süresi ve infaz koşulları göz önünde tutularak, ağırlaştırılmış müebbet hapis, müebbet hapis ve süreli hapis olarak ayrılmıştır.

Türk Ceza Kanunu m.49/1’e göre, süreli hapis cezası kanunda aksi belirtilmeyen hallerde bir aydan az ve yirmi yıldan fazla olamaz. Türk Ceza Kanunu m.49/2’ye göre, hükmedilen bir yıl ve daha az süreli hapis cezası kısa süreli hapis cezasıdır. Kanun kısa ve uzun süreli hapis cezası arasında, cezanın amacı ve hak yoksunlukları açısından herhangi bir farklılık gözetmemiştir.⁴