İşyerinde Psikolojik Tacizin İş Hukukunda Ortaya Çıkışı ve Sonuçları

Hediye Ergin

- Türk Hukuku, Alman Hukuku ve Yargı Kararları Işığında Bir İnceleme-

§ 1. GİRİŞ: MOBBİNG KAVRAMI VE TANIMI

İşyerinde psikolojik taciz, işveren ya da işverenin temsilcisi konumunda olan bir kişi, mağdurun üstü konumunda olan bir çalışan ya da işyerinde eşit statüde olan çalışanlar tarafından yapıldığı gibi, işyerindeki bir ast tarafından hiyerarşik üstüne karşı da yapılabilir. Mobbing, iş hukukuna özgü olan araçlar ile yapılır; haksız uyarılar, aşırı kontroller, yöneltilmiş abartılı talimatlar şeklinde ya da mağduru yetenek ve kişisel özelliklerine göre aşırı zorlayan işlere vermek ya da eğitim ve yeteneklerine göre yapabileceğinden çok daha kolay işlere vermek şeklinde olabilir. Bazı diğer mobbing vakalarında ise, işçinin fiziksel saldırıya uğraması, iftira atılması, hakarete uğraması ya da görmezlikten gelinmesi gibi ağırlıklı olarak insani ilişkiler alanına giren davranışlarla karşılaşılmaktadır. Mobbingin sonucu ise sıklıkla sağlıkta meydana gelen ve intihara kadar varan psikosomatik rahatsızlıklardır. Mağdur, mobbing eylemleri sonucu sözleşmesinin feshedilmesinden sonra gelir kaybına uğrayabilir. Literatürde, bazen mobbing yanında “Bullying”, “Bossing” ya da diğer kavramların kullanıldığını görmekteyiz.¹ Bullying büyük ölçüde mobbingle eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Bossing ise işyerinde üst konumundaki kişinin astına yaptığı mobbingi ifade etmektedir. Bu kavramlar çok anlamlı olup, her tasvir edilen durumdaki psikolojik farklılığı ifade etmek amacıyla kullanılmaktadır.

2000 yılına kadar Alman literatüründe mobbingin pek çok tanımı yapılmıştır. Bazı tanımlar bir davranış araştırmasına, diğerleri failin amacına dayanmakta ya da mağdurun hislerini ön planda tutmaktadır.² Mobbingin tanımını yapma denemeleri duygusal olarak mobbingin ağır sonuçlarına yöneltilmiş, hatta mobbingin “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 3. maddesi anlamında işkencenin ve kötü muamelenin unsurlarını taşıdığı” savunulmuştur.³