Askerlik Dönüşü İşe Alınmayan İşçi İş Güvencesi Hükümlerinden Yararlanabilir Mi?
Cumhur Sinan Özdemir
İş Kanununun, iş güvencesi hükümlerini düzenleyen 18, 19, 20 ve 21. maddelerine göre muvazzaf askerlik ödevi dışında herhangi bir sebeple silah altına alınan veya herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi yüzünden işinden ayrılan bir yıl ve daha fazla o işverenin işyerlerinde çalışmış işçinin iş sözleşmesi hemen feshedilemez. Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder
Muvazzaf Askerlik, İş Güvencesi, Muvazzaf Askerlik Dışında Çalışma, Kanundan Doğan Çalışma, Feshin Geçersizliği ve İşe İade
Muvazzaf askerlik ödevi nedeniyle işinden ayrılan işçiyi iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesinde askerlik dönüşü işe alınacağına dair özel bir hüküm yoksa işveren işe almak zorunda değildir.
Muvazzaf askerlik hizmeti konusuna mülga 1475 sayılı İş Kanununun, yürürlükte olan 14. maddesinde değinilmiştir. 14. madde kıdem tazminatı başlığı ile düzenlenmiş ve muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla iş sözleşmesini sona erdiren işçiye her geçen tam yıl için 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödeneceği belirtilmiştir.
4857 sayılı İş Kanunu1 muvazzaf askerlik ödevi dışında kalan askerlik ve kanundan doğan çalışma başlığı adı altında farklı bir düzenleme getirmiştir: “Muvazzaf askerlik ödevi dışında manevra veya herhangi bir sebeple silâhaltına alınan veyahut herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi yüzünden işinden ayrılan işçinin iş sözleşmesi işinden ayrıldığı günden başlayarak iki ay sonra işverence feshedilmiş sayılır. İşçinin bu haktan faydalanabilmesi için o işte en az bir yıl çalışmış olması şarttır. Bir yıldan çok çalışmaya karşılık her fazla yıl için, ayrıca iki gün eklenir. Şu kadar ki bu sürenin tamamı doksan günü geçemez. İş sözleşmesinin feshedilmiş sayılabilmesi için beklenilmesi gereken süre içinde işçinin ücreti işlemez. Ancak özel kanunların bu husustaki hükümleri saklıdır. Bu süre içinde iş sözleşmesinin Kanundan doğan başka bir sebebe dayanılarak işveren veya işçi tarafından feshedildiği öteki tarafa bildirilmiş olsa bile, fesih için Kanunun gösterdiği süre bu sürenin bitiminden sonra işlemeye başlar. Ancak iş sözleşmesi belirli süreli olarak yapılmış ve sözleşme yukarıda yazılı süre içinde kendiliğinden sona eriyorsa bu madde hükümleri uygulanmaz. Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder”. Yasal düzenlemeye göre muvazzaf askerlik ödevi dışında herhangi bir sebeple silâhaltına alınan veya herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi yüzünden işinden ayrılan bir yıl ve daha fazla o işverenin işyerlerinde çalışmış işçinin iş sözleşmesi hemen feshedilemez.
