İşkence Suçu (TCK m. 94, 95)

Mehmet Emin ARTUK

1. Genel Açıklamalar

İşkence, TCK.’nın ikinci kitabının, kişilere karşı suçlara ilişkin ikinci kısmının, “işkence ve eziyet” başlıklı üçüncü bölümünde 94 ve 95 inci maddelerde düzenlenmiştir. Anayasanın 17’nci maddesinin 3’üncü fıkrasında yer alan “kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz” hükmünün müeyyidesini oluşturan¹ bu suç, doktrinde de genel olarak “işkence suçu” olarak isimlendirilir².

İşkence fiilinin cezalandırılması ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin de bir gereğidir. Nitekim 10 Aralık 1948 İnsan Hakları Evrensel Bildirisi m.5; 4 Kasım 1950 tarihli Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi m.3³; 10 Şubat 1984 İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsanî veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi⁴; 26 Kasım 1987 İşkencenin ve Gayriinsanî ya da Küçültücü Ceza ve Muamelelerin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi⁵ işkence yasağını düzenleyen uluslararası belgelerdir.

Bu sözleşmelerden biri olan “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”nin 3 üncü maddesinde; “hiç kimse işkenceye, zalimane gayri insani yahut onur kırıcı ceza veya muameleye tabi tutulamaz” denmektedir. Maddede yer alan “işkence”, “zalimane”, “gayri insani” ve “onur kırıcı” muameleleri birbirlerinden ayırmak güçtür. Bu muamelelerin ne anlama geldiği İrlanda Cumhuriyeti’nin İngiltere aleyhinde yaptığı şikâyet üzerine Avrupa İnsan Hakları Komisyonu ve Divanı tarafından yorumlanmıştır.