Tüketici Hakem Heyetleri Manevi Tazminata Karar Verebilir mi?
Mehmet Akif TUTUMLU
I. Manevi Tazminat Kurumu
Manevi tazminat, manevi zararları karşılamak için kabul edilmiş bir kurumdur. Manevi zarar ise; maddi zararlar gibi belgelerle hesaplamaya, parayla ölçülmeye gelmeyen kayıpları ifade etmektedir.1 Başka bir deyişle manevi zarar, kişilik değerlerinde oluşan objektif eksilme şeklinde tanımlanabilir.2 Duyulan acı, çekilen ızdırap manevi zararın varlığını dışa vuran olgular olarak kabul edilir. Manevi tazminat kavramının kapsamına; “kişiliğe yapılan saldırılar sonucu duyulan bütün ruhsal ve bedensel acılar, ağrılar, üzüntüler, kaybolan yaşama arzusu ve sevinci, bozulan ruh dengesi, hareket ve kendini geliştirme özgürlüğünün kısıtlanması ve engellenmesi sebebiyle duyulan sıkıntı, rahatsızlık ve eziklik duygusu”3 girmektedir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 05.10.2021 tarih ve E. 2017/2-3177, K. 2021/1162 sayılı kararında manevi tazminatı doğuran şartlar ile manevi tazminat kurumunun koruma alanı şöyle açıklanmıştır:
“Manevi zarar ise, insan ruhunda kişinin iradesi dışında meydana gelen acı, ızdırap ve elem olarak ifade edilmektedir. Bozulan manevi dengenin yerine gelmesi için kanunun öngördüğü bir telafi şeklidir. 22.06.1966 tarihli, 1966/7 E. ve 1966/7 K. sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararında belirtildiği üzere manevi tazminat bir yönüyle de insanlardaki kırgınlık ve kızgınlığı, hatta intikam duygusunu tatmin etme aracıdır. Amacı, olaydan duyulan acı, ızdırap, elem ve kızgınlığı kısmen olsun dindirmek, olayı unutturarak tekrar normal hayata dönüşü sağlamaktır.
Kişilik hakları, bir bütün olarak kişinin maddi ve manevi varlığıyla ilişkili ve bu varlığın geliştirilmesini hedefleyen haklar ve özgürlükler olarak tanımlanır. Bu haklar; kişiliğe bağlı, dokunulamaz, devredilemez ve vazgeçilemez haklardır. Kişilik haklarının mutlak bir hak oluşu, hak sahibine, bu hakka ve hakkın içerdiği değerlere herkesin saygı göstermesini isteme, kişisel değerlerin korunmasını herkesten isteme, yasaların, kamu düzeninin ve genel ahlak ile adabın çizdiği sınırlar içerisinde dilediği gibi kullanma hakkı verir. Kişilik hakkı kavramı; kişiyi var eden, kişiliğini serbestçe geliştirmesini sağlayan, diğer kişilerden farklılığını temin eden bütün değerler üzerindeki haktır. Yaşam, vücut bütünlüğü, özgürlükler, şeref ve haysiyet, özel yaşam, isim, resim gibi kişisel varlıklar üzerindeki haklar kişilik hakkını ifade eder. Bu varlıklara yönelen saldırılar ise kişilik hakkının ihlali sonucunu doğururlar. Kişilik haklarının korunmasına ilişkin temel düzenleme TMK’nın 23, 24 ve 25. maddelerinde yer almakta; Türk Borçlar Kanunu’nun 58. maddesi ile bu düzenlemeler tamamlanmaktadır.”
Manevi tazminatın hukuki niteliği tartışmalıdır: Ceza görüşü, tatmin görüşü, telafi görüşü, sembol görüşü, sosyal yardım görüşü, önleme ve caydırma görüşü gibi birçok görüş ileri sürülmüştür.4
II. Yasal Düzenlemeler
Manevi tazminat hakkının (talebinin) ileri sürülebileceği alanlarla ilgili olarak hukukumuzdaki belli başlı yasal düzenlemeleri5 şöyle belirtmek mümkün:
• Kişilik değerlerinin zedelenmesinden kaynaklanan manevi tazminat (TMK m.24):
