Milletlerarası Mal Satım Sözleşmelerinde Sözleşmenin Esaslı İhlali
Fundamental Breach of Contract in International Sale of Goods Contracts
Zafer ZEYTİN
Sözleşmenin esaslı ihlâline bağlanan sonuçların önemi, bu kurumun uygulamadaki yerini ve önemini arttırmaktadır. Özellikle, sözleşmeden dönme hakkının son çare olarak başvurulacak bir imkân olması dikkate alındığında, esaslı sözleşme ihlâlini, hak sahibi tarafın sözleşmeden beklediği menfaatin artık gerçekleşmesinin mümkün olmadığı veya ağır şekilde ihlâli nedeniyle sözleşmenin ayakta tutulmasının ondan beklenemeyeceği hallere hasretmek gerekecektir. Bu da, her somut olayda ayrı ayrı değerlendirmeyi gerektirmektedir.
Sözleşmenin esaslı ihlâlini, taraflar arasındaki sözleşme ilişkisinden kaynaklanan asli karşılıklı edim yükümlülüklerinin kesin olarak yerine getirilmediği haller dışında kalan sözleşme ihlâllerinde, yeknesak bir uygulamayı sağlayacak şekilde tespit etmek, beraberinde zorluklar getirmektedir. Sözleşmede kararlaştırılan bir yan yükümlülüğün ihlâli, örneğin marka hakkının korunmasının ihlâli, esaslı sözleşme ihlâli olabilirken; sözleşmede kararlaştırılan mala aykırı bir mal teslim edilmesi, ayıbın makul sürede ve alıcı için aşırı külfet getirmeden giderilmesinin mümkün olduğu halde, sözleşmenin esaslı ihlâli olarak nitelendirilmeyebilmektedir.
CISG, Viyana Antlaşması, Sözleşmenin Esaslı İhlali, Sözleşmeyi Ortadan Kaldırma, Sözleşmeden Dönme.
The importance of the results arose from fundamental breach of the contract raises the place and the cruciality of this institution in practice. Particularly, when taking into consideration that the avoidance of the contract right is a last solution to apply action, we should claim the fundamental breach of contract to situations where the benefit expected by the right owner from the contact wouldn’t be substantiated anymore or he cannot be expected to sustain the contract due to serious breach.
In contract breaches other than the situations where the fundamental reciprocal deed obligations between parties due to contract relation cannot be fulfilled definitely, determining the fundamental breach of the contract to ensure a uniform practice bring some difficulties along with.The breach of an side-obligation determined in the contract, e.g. infringing the protection of trademark, can be a fundamental breach of the contract, but delivering goods contradicting the goods described in the contract cannot be assessed as a fundamental breach of the contract even it is possible to resolve the deficiency in a reasonable time and without bringing excessive burden.
United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Vienna Convention, Fundamental Breach of Contract, Disposal of the Contract, Avoidance of the Contract.
GİRİŞ
1 Ağustos 2011 tarihinden itibaren Türkiye’de yürürlükte1 olan Milletlerarası Mal2 Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG)3 11 Nisan 1980 tarihinde Viyana’da Birleşmiş Milletler 97. Diplomat Konferansında kabul edilmiştir. Antlaşma uluslararası unsurlu mal satım sözleşmeleri hukukunun asli yasal kaynağı olup satıcı ve alıcı arasında doğan uyuşmazlıklara doğrudan doğruya uygulanacaktır.4
Antlaşmada “yükümlülük ihlâli” tek bir kavram olarak ele alınmıştır. Satıcı veya alıcı için sözleşmeden veya Antlaşmadan kaynaklanan herhangi bir yükümlülüğün ihlâli Antlaşmada yükümlülük ihlâline bağlanan sonuçların ortaya çıkması için kural olarak yeterlidir. Yükümlülük ihlâlinin nasıl gerçekleştiğinin bir önemi yoktur. Satıcının edimi hiç ifa etmemesi; zamanında ifa etmemesi; ifa yerinden başka bir yerde ifa etmesi; sözleşmeye aykırı mal teslim etmesi veya kararlaştırılan maldan başka bir mal teslim etmesi (aliud); malın mülkiyetini alıcıya sağlayamaması veya hukuki ayıplı mal teslim etmesi; mal ile ilgili belgeleri hiç teslim etmemesi veya eksik teslim etmesi yahut sözleşmeden veya Antlaşmadan kaynaklanan diğer herhangi bir yükümlülüğü ihlâl etmesi yükümlük ihlâllerine örnek olarak verilebilir.5 Satıcı için söylediklerimiz alıcı için de geçerlidir. Alıcının sözleşmeden veya Antlaşmadan kaynaklanan herhangi bir yükümlülüğü ihlâl etmesi sözleşmeye aykırılık kapsamında değerlendirilmektedir. Alıcının, haksız olarak sözleşmeyi ortadan kaldırdığını ileri sürerek semeni ödememesi veya malı teslim almaktan kaçınması bir yükümlülük ihlâli, olup sözleşmeye aykırılık kapsamındadır.6
İhlal edilen yükümlülüğün asli veya yan yükümlülük olmasının bir önemi olmadığı gibi7 tarafların ihlâlde kusurlu olup olmamasının da bir önemi bulunmamaktadır.8 Ancak bir yükümlülük olmayan alıcının muayene ve ihbar külfetini (CISG md.38, 39) yerine getirmemesi doğal olarak bir yükümlülük ihlâli değildir.9
