Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Maden İşyerlerinde Çalışma Süreleri ve Fazla Çalışma

Working Time and Overworking in Mining Workplaces

Ercan AKYİĞİT

Türk iş hukuku sisteminde işçilerin normal ve fazla çalışma süreleri ve karşılığı önemli yer tutmakta ve çeşitli yasalara konu olmaktadır. Bunlardan birisi de madencilik sektörü olup, 4857 sayılı İş Kanununa tabi çalışmaları içerir. Anılan Yasanın genel sistemi, ülkemizde madencilik sektöründe yaşanan can kayıpları ve çalışma koşulları dikkate alınarak, çalışma süreleri 10.09.2014 tarihli ve 6552 sayılı Kanunla madencilik alanında oldukça değiştirilmiştir. Bu çalışmada da söz konusu değişiklikler incelenip sunulmaya çalışılmıştır.

Çalışma Süresi, Normal Çalışma ve Süresi, Fazla Çalışma, Fazla Sürelerle Çalışma, Yeraltı Maden İşleri, Yeraltı Maden İşinde Çalışan İşçiler, Madencilik Sektörü.

In Turkish Labour Law system, the normal and over working time of a worker and the counter value of such working take an important place and is also subject of diverse laws. One of them is the mining sector and contains the works subjected to the Labour Code no.4857. By taking into account the loss of lives and the working conditions in the mining field of our country the general system of the stated law and the working times have been notably changed by the amendment Law dated 10.09.2014 and no.6552. In this study, it is tried to examine and present the stated amendments.

Working Time, Normal Working and Time, Overworking, Working With Extra Hours, Underground Mining Works, Workers Working in Underground Mining, Mining Sector.

I. GİRİŞ VE GENEL OLARAK ÇALIŞMA SÜRELERİ

Öğretide ve uygulamada iş süresi ve çalışma süresi deyimleri genellikle aynı anlamda kullanılır ve iş süresi denilince bundan, "işçinin kendini işverenin emrine hazır (amade) tutmak zorunda olduğu süre" anlaşılır. İş hukuku alanını düzenleyen yasalarda sessiz geçilen iş süresi ya da çalışma süresi kavramının 4857 sayılı İş Kanunu (İşK) kapsamında çıkarılan İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliğinde "işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süredir" biçiminde tanımlandığı görülür (ÇSY m. 3/1). Ancak doğrusu, iş/çalışma süresinin "üstlenilen işte fiilen çalışılan süreler" ile "çalışılmış sayılan süreler"den oluştuğudur. Nitekim İşK m. 66’da sayılan haller de bu tanımı doğrular niteliktedir ve bu anlayış Yönetmelikte de dile getirilmiştir (ÇSY m. 3/1, c. 2).

Ancak işçinin, işgörme ediminin ifası bağlamında kendisini süresiz bir biçimde sürekli olarak işverenin emrine amade tutması modern iş hukukunun gereklerine aykırı görüldüğünden, bunun belli bir süreyle sınırlanması zorunludur. Zira her şeyden önce işçi, bir insan olarak maddi/manevi varlığını korumak ve geliştirmek için boş zamana ihtiyaç duymaktadır. Sonra çalışandan istenilen verimin alınabilmesi de çalışma süresinin sınırlandırılmasını gerektirir. Çünkü, sürekli çalışan bir işçiden arzulanan verimin elde edilmesi imkânsızdır. İşte bu olguyu göz ardı etmeyen yasakoyucu batı ülkelerindeki, örneğin Almanya’daki ve İsviçre'deki gibi çalışma sürelerini "günlük" ve "haftalık" olarak düzenlemiş (İşK m. 63.); fakat işin niteliği gereği bundan ayrılan durumlara da yer vermiştir. Şüphesiz bu söylenenler normal çalışma süresi içindir. Keza çalışma sürelerinin normal çalışma süresi veya normal çalışmalar; normali aşan çalışmalar (fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma) ve normalden de az çalışmalar diye ayırıma tabi tutulduğu görülür. Tüm bunların ise kendisine özgü koşulları ve sınırları olduğu bilinir (İşK m. 41 vd, m. 63; İşsSigK ek m. 2).

İş süresinin günlük ve haftalık çalışma sürelerine bölünebilip bölünemediği ve denkleştirmeye gidilip gidilmediği dikkate alınarak saptanan ve işçinin sürekli-düzenli biçimde iş gücünü işverenin emrine amade tutması gereken yasal /sözleşmesel süredir. Kanunkoyucu 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren işlerde, haftanın diğer günleri çalışan bir işçiye haftada bir gün hafta tatili verileceği kuralını da dikkate alarak günlük ve haftalık normal iş süresini üst sınır çizerek göstermiştir. Bunda da ilgili işin ne olduğu ayırımı yapılmıştır.