Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Makul Sürede Yargılanma Hakkı ve Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Yolu ile İnsan Hakları Tazminat Komisyonunun Söz Konusu Hakkı Korumadaki İşlevleri

The Right to Trail Within Reasonable Time and the Functions of the Right to Individual Application to the Constitutional Court and the Human Rights Compensation Commission in Protection of This Right

Adem KARTAL

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6’ncı maddesinin birinci fıkrasında, Anayasanın 36’ncı ve 141’inci maddelerinde düzenlenen makul sürede yargılanma hakkı, kişilere yargılanmalarının makul sürede bitirilmesini talep etme hakkı verir. Ülkemizde yargılamaların makul sürede bitirilememesi önemli bir yargısal sorundur. Yargılamaların uzun sürmesinin sebeplerinin tespiti ve çözümü için yeterli olmamakla birlikte bir takım adımlar atılmış, bu nedenle oluşan hak ihlallerinin giderilmesi ve tazmini için de yeni müesseseler oluşturulmuştur. Bunlar, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı ve İnsan Hakları Tazminat Komisyonudur.

Bu çalışmada, makul sürede yargılanma hakkının anlamı, kapsamı, temel ölçütleri ile Anayasa Mahkemesine yapılan bireysel başvuru usulü ve İnsan Hakları Tazminat Komisyonunun makul sürede yargılanma hakkı ihlallerinin önlenmesi ve bu hakkın korunmasındaki işlevleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Anayasa Mahkemesi, İnsan Hakları Tazminat Komisyonu, Makul Sürede Yargılanma Hakkı, Bireysel Başvuru, Hak İhlali, Tazminat.

The right to trail within reasonable time, regulated in Article 6/1 of The European Convention of Human Rights and in Articles 36 and 141 of the Turkish Constitution, entitles people to claim the conclusion of their trial within a reasonable time. Trials which cannot be completed in a reasonable time is an important judicial issue in Turkey. Although it’s not enough, many steps have been taken for defining and resolving the problems in regard to the length of trial, therefore, new institutions have been created for remedying and compensating the human rights violations. These are the right to individual application to the Constitutional Court and the establishment of the Human Rights Compensation Commission.

In this study, the meaning, basic criteria and the scope of the right to trail within reasonable time, the prevention of violations of the right to trial within a reasonable time and functions in the protection of this right of the right to individual application to the Constitutional Court and the Human Rights Compensation Commission have been clarified.

The European Court of Human Rights, The European Convention of Human Rights, The Constitutional Court, The Human Rights Compensation Commission, The Right to Trail Within Reasonable Time, Individual Application, Human Rights Violations, Compensation.

1. GİRİŞ

Hukuk devleti, kişilerin temel haklarının ve özgürlüklerinin güvencesidir. Hukuk devletinin en önemli parçası olan adil yargılanma hakkı ise diğer bütün hakların kullanılmasının ve ihlal edilmemesinin teminatıdır.1 Başka bir deyişle, adil yargılanma hakkı, hukukun üstünlüğünü de içeren ve böylece demokratik hukuk devleti gereksinimlerini karşılayan bir haktır. Bu nedenle adil yargılanma hakkı yargılamanın her aşamasında sağlanmalı ve temel haklara uygun, hukuk devletine yakışır bir şekilde mahkemelerce yorumlanmalıdır.2

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) 6’ncı maddesinin birinci fıkrasında adil yargılama kavramını oluşturan ilkelerin bir kısmı açıkça sayılmıştır. Bunlar; yargılamanın, kanunla kurulan bağımsız ve tarafsız mahkeme önünde, makul sürede, açık/aleni ve hakkaniyete uygun olarak yapılmasıdır. Fakat bu haklar ve ilkeler yorumlanırken, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), bazı başka ilkeleri veya hakları, Sözleşme metninde açıkça yer almamasına rağmen, 6’ncı maddenin birinci fıkrası kapsamı içinde, zımni unsurlar olarak görmektedir. Mahkemeye erişim hakkı, silahların eşitliği, çelişmeli yargılama, gerekçeli karar, delillere ilişkin ilkeler, susma ve kendini suçlamama hakkı, duruşmada hazır bulunma ve etkili katılım hakları bunlar arasındadır.3

AİHS’in 6’ncı maddesinde düzenlenmiş ve bünyesinde birden çok hakkı barındıran adil yargılanma hakkının en önemli unsuru şüphesiz makul sürede yargılanma hakkıdır. 1982 Anayasasının 36’ncı maddesinde de herkesin adil yargılanma hakkına sahip olduğu vurgulanırken, 141’inci maddesiyle, bu hakkın korunması yargıya bir görev olarak yüklenmiştir. Yine, yargılama usulü kanunlarında da yargılamanın makul sürede bitirilmesi ve geciktirilmemesini emreden bir takım hükümler bulunmaktadır.4