Türk Hukukunda Kadının ve Çocuğun Soyadına İlişkin Güncel Durumun Değerlendirilmesi: Çelişkili Yaklaşımlar ve Düzenleme Eksiklikleri Bakımından Çözüm Önerileri
Evaluation of the Current Situation Regarding the Surname of Woman and Child in Turkish Law: Solution Proposals for the Contradictory Approaches and Legislative Deficiencies
Murat SARIKAYA
Bu çalışmada, Türk hukukunda kadının ve çocuğun soyadı bakımından yakın zamanda yaşanan güncel gelişmeler ele alınmaktadır. Çalışmanın önemli bir amacı, soyadına ilişkin mevcut kanun hükümlerini, konuya ilişkin mahkeme içtihatları ve doktrin görüşleri etrafında incelemektir. Özellikle evlenen kadının soyadı ve boşanma durumunda ortak çocuğun soyadının değiştirilmesi meseleleri çalışmanın odak noktalarıdır. Bu bağlamda, yüksek yargı organlarının vermiş olduğu kararlar çerçevesinde hukuk sistemimizde oluşan düzenleme eksiklikleri ve değer yargısı farklılıklarına dikkat çekilmektedir. Türk hukukunda evlenen kadının kocasının soyadını alma zorunluluğu hâlihazırda mahkeme içtihatlarıyla aşılmış olduğundan mevcut hukuk pratiğini yansıtmayan TMK m.187 hükmüne ilişkin düzenleme önerisi getirilmektedir. Yine boşanmanın kadının soyadına etkisini düzenleyen TMK m.173 hükmünün de revize edilmesi önerilmektedir. Çocuğun soyadı bakımından da TMK m.321 hükmü çerçevesinde soyadı ile soybağının ilişkisi gösterilmekte ve bu konuda yargı organlarında oluşan hatalı kanaatler üzerinde durulmaktadır. Bunun yanı sıra, eşlerin boşanması hâlinde velayetin anneye verildiği durumlarda çocuğun soyadının hangi hüküm ve esaslar dâhilinde değiştirilerek çocuğa annenin soyadının verilebileceği incelenmektedir.
Türk Hukuku, Kadının Soyadı, Çocuğun Soyadı, Güncel Durum, Öneriler.
This study discusses current developments in Turkish law regarding the surnames of women and children. An important aim of the study is to examine the current provisions regarding the surname in the context of case law and legal doctrine. Especially the surname of the married woman and changing the surname of the child in case of divorce are the focal points of the study. In this context, attention is drawn to the deficiencies in legislation and contradictory approaches which appear in our legal system as the results of the decisions given by the high judicial bodies. Since the obligation of the married woman to take the surname of her husband has already been overcome in Turkish law by the jurisprudence, a new regulation regarding the Art.187 of TCC is proposed. It is also recommended that Art.173 of TCC, which regulates the effect of divorce on the surname of the woman, should be revised. In terms of the surname of the child, the relationship between the surname and the paternity within the framework of Art.321 TCC is shown and the erroneous opinions of judicial bodies on the subject are underlined. Last but not least, it is examined that under which provisions and principles the surname of the child can be converted into that of his/her mother in cases where the parental responsibility is given to the mother as a result of the divorce.
Turkish Law, Surname of Woman, Surname of Child, Current Situation, Proposals.
I. Giriş
Türk hukukunda soyadı konusu, yakın zamanının en tartışmalı meselelerden biri hâline gelmiştir. Özellikle kadının ve çocuğun soyadı bakımından hâlihazırda belirsiz bir hukukî rejimin varlığından bahsedilebilir. Elbette bu durumun ortaya çıkmasının çeşitli sebepleri vardır. Bu bağlamda, soyadına ilişkin olarak iç hukukumuzdaki kanuni düzenlemeler ile uluslararası sözleşmelerin uyumlu olmadığı yönündeki tezler, kanuni düzenlemelerden ayrılan mahkeme içtihatları ve nihayet mahkeme içtihatlarında tespit edilebilen değer yargısı farklılıkları tartışmaya ve belirsizliğe yol açan en önemli sebepler arasında gösterilebilir. Nitekim belirli bir soyadının kullanımına izin verilmesi yönünde açılan davaların çokluğu, meselenin önemini ve kanuni düzenlemelerin yetersiz hâle geldiğini yeterince açık şekilde ortaya koymaktadır. Bu çalışmada, kadının ve çocuğun soyadına ilişkin tartışmaya yol açan mevcut kanuni düzenlemeler, konuya ilişkin yargı alanındaki gelişmeler ve doktrin görüşleriyle birlikte ele alınarak ortaya çıkan çelişkili yaklaşımların tespit edilmesi ve bunlara çözüm önerisi sunulması amaçlanmaktadır. Belirtmek gerekir ki soyadı konusunun tüm hukukî yönlerinin incelenmesi çalışmanın kapsam ve amacını aşacağından, yakın zamanda tartışmaların yoğunlaştığı meseleler olarak özellikle evliliğin kadının soyadına etkisi, boşanma hâlinde ortak çocuğun soyadının değiştirilmesi ve bunlarla ilintili konular üzerinde durulmaktadır.
II. Kadının Soyadı
Yukarıda ifade edildiği gibi, kadının soyadı bakımından güncelliğini koruyan en önemli mesele, evliliğin kadının soyadına etkisidir. Bu bakımdan, aşağıda öncelikle Türk Medenî Kanunu’nun ilgili hükümleri incelenecek, akabinde konuya ilişkin olarak yakın zamanda yaşanan önemli yargısal gelişmeler ortaya konacaktır.
Yürürlükteki kanuni rejim uyarınca kadının soyadı yönünden hukukî durumu, evlenme ve boşanma olaylarından etkilenmektedir. Gerçekten Türk Medenî Kanunu’nda “Evliliğin Genel Hükümleri” altında düzenlenen ve “Kadının soyadı” başlığını taşıyan TMK m.187 hükmüne göre:
