Ceza İşlerinde Karşılıklı Adli Yardım Avrupa Sözleşmesi ve Türk Hukukunda Uygulaması

The European Convention on Mutual Assistance in Criminal Matters and the Implementation in Turkish Law

Uğur AYDIN

Uluslararası adli yardımlaşma, bir devletin yetkili adli makamlarının yürüttüğü muhakeme faaliyetine (hukuk veya ceza), bir diğer devletin yapmış olduğu her türlü adli yardımdır. Bu yardım, dar anlamda, hem cezai hem de hukuki alanda istinabe ve tebligatı ifade etmekle beraber; esasen suçluların iadesi, hükümlülerin nakli, soruşturma ve kovuşturma devri ve ilamların infazı konularını da içerisine alan geniş bir kapsama sahiptir. Türk hukukunda, uluslararası adli yardımlaşmayı düzenleyen bir kanun bulunmamaktadır. Cezai konularda adli yardımlaşma ve işbirliğini düzenleyen temel çok uluslu sözleşme olma özelliğini taşıyan bu anlaşmanın Türkiye için önemi büyüktür. Bu çalışmada, sözleşme hakkında kısa ve öz bir tanıtım sağlanmaya çalışılacak ve sözleşmenin uygulanması sırasında Türkiye açısından ortaya çıkan sorunlardan bahsedilecektir. Ayrıca Türk iç hukukunda uluslararası adli yardımlaşma mevzuatı yeterli mi? sorusuna cevap aranacaktır.

Uluslararası Adli Yardımlaşma, Adli İşbirliği, Cezai İş, Karşılıklı Yardım.

International judicial assistance covers all types of legal assistance that another state provides for the judgment activities (civil or criminal) carried out by the competent judicial authorities of a state. Although this assistance in a narrow sense- indicates rogatory and service of documents in both civil and criminal fields, essentially it encompasses a wider range such as extradition, transfer of prisoners, transfer of investigations and prosecutions and executions of writs. In Turkish law, an international judicial assistance law does not exist. This convention is crucial for Turkey as it regulates judicial assistance and cooperation in criminal matters and it has the capacity of being a basic multi-national convention. In this study, we shall try to present a short and concise introduction of the Convention. Besides, we shall touch some points regarding the challenges encountered during the implementation of the Convention in respect of Turkey. Moreover, we shall seek for an answer to the question whether the judicial assistance legislation in Turkish domestic law is sufficient or not.

International Judicial Assistance, Legal Cooperation, Criminal Matter, Mutual Assistance.

GİRİŞ

Son yarım yüzyıldır suç dünyası ekonomik dünya gibi bir evrim geçirmiştir. Yeni finans ve ticaret piyasalarının oluşması ve enformasyon teknolojilerinin gelişmesi suç aktivitelerinin yaygınlaşmasına ortam hazırlamış ve böylece cezai davalar çok karmaşık ve uluslar üstü bir hale gelmiştir. Bu da geleneksel suçla mücadele yöntemlerinin, yeni suç türleri ile mücadelede yetersiz kalmasına neden olmuştur.

Şüphesiz, teknoloji ve bilgi imkânları sayesinde globalleşen dünyada, suçluluk artık birden çok devleti aynı anda tehdit eder hale gelmiştir. Ülke sınırlarının önemini kaybettiği, suçun ulusal nitelikten sıyrılıp hızla uluslararası niteliğe sahip olmaya başladığı günümüzde, uyuşturucu ticareti, terörizm, kara para aklama gibi organize suç türleri artmıştır. Bunun bir sonucu olarak devletlerin -hemen hemen tüm dünya çapında- farkındalığı artmıştır. Nihayetinde ise artan bu farkındalık karşısında devletler; karşılıklı olarak uluslararası suç faaliyetleri ile mücadele ihtiyacı dolayısıyla aralarındaki yasal engelleri kaldırarak uluslararası adli yardımlaşma konusunda işbirliğine girişmişlerdir.¹

Suçluların geri verilmesi gibi klasik adli yardımlaşma türlerinin tarihi çok eskiye gitmektedir. Dünyanın bilinen en eski yazılı barış anlaşması olan M.Ö. 1296 tarihli Kadeş Barış Anlaşması’nda suçluların geri verilmesine ilişkin hükümler bulunmasına karşın suçluların belirlenmesine, yakalanıp kovuşturulmasına ilişkin olarak, adli kolluk hizmetlerinde ülkeler arasında yardımlaşma konusu bu yüzyılın başına kadar herhangi bir uluslararası sözleşmeye temel oluşturmamıştır.²