Ceza Hukukunda Suça İştirak

Complicity in Criminal Law

Efekan KAPTAN

Bir suçun cezalandırılabilir olmasının en temel koşulu, orada en az bir insanın varlığıdır. Suçun birden çok kişi halinde işlenmesi, bazen o suçun niteliği gereği olabilir. Bu durumdan farklı olarak, bazen de tek bir kişinin suçu işlemesi mümkünken yine birden çok kişi suçu işlemiş olabilir. Birinci halde, yani çok failliliğin suçun kurucu unsuru olduğu duruma “çok failli suçlar” diyoruz. Ancak konumuzun temelini oluştan hal ise ikinci, yani tek bir kişinin işleyebilmesi mümkün iken birden çok kişinin çeşitli sebeplerle suça dahil olması halidir. Buna “suça iştirak” diyoruz. İştirakte faillik ve şeriklik açısından ayrımlar yapılmıştır. Failler suça daha doğrudan katkıları olan kimselerdir. Şerikler ise suçla ilgileri olmakla birlikte doğrudan doğruya suçun içerisinde bulunmayan kimselerdir. Suçun işlenişi sırasında var olan bu etkiler üzerindeki hâkimiyetin kişilere ne kadar ait olduğunun tespiti iştirakin çeşidi ve cezanın tayini açısından önemlidir.

İştirak, Faillik, Müşterek Faillik, Şeriklik, İkilik Sistemi, Azmettirme, Provokatör Ajan, Yakınsama Suçları, Karşılaşma Suçları, Bağlılık Kuralı.

The most essential condition of a crime that is punishable is, there is an existence of one person at least. Due to qualification/nature/essence of the crime, sometimes crime can be committed by multiple persons. However, even if it is possible that only one person can commit a specific kind of crime, many people can be involved into the crime act. The former-cases in which perpetrators/offenders is the main cause of the crime is called “multiple wrondoer crimes. “But the later, which is the main concern of this article, deals with situations that despite possibility of being committed by only one person, many people is involved into the crime. We call it “complicity”. There are differences in complicity regarding to wrongdoing and associateship. Wrongdoers are the persons who has direct contribution to crime. Accomplices has a direct link with the crime but not within the crime directly. Determination of how much is the domination of the people on the effects existing during the commitment of a crime is important regarding the type of complicity and deciding the penalty.

Complicity, Wrongdoer, Collective Wrongdoer, Associateship, Duality System, Instigation, Provoker Agent, Convergence Crimes, Encounter Crimes, Adherence Rule.

GİRİŞ

En yalın tanımıyla anlatılacak olursa suç, ceza kanununda yasaklanarak yaptırıma bağlanan fiillerdir. O halde, suçtan söz edebilmek için en önemli öğelerden bir tanesinin “fiil” olduğunu söylemek mümkündür. Ceza hukuku anlamında fiil ise fail tarafından, bazen bir hareket bazen de bir hareketsizlik hali olarak ortaya çıkabilmektedir. Ancak bu defa da karşımıza o fiilin sahibi, yani insan öğesi çıkmaktadır. İşte, bir suçun cezalandırılabilir olmasının en temel koşulu, orada en az bir insanın varlığıdır.

Suça katılan birden çok insanın varlığı, bazen gözle görülürken bazen de sezilebilecektir. Birden fazla kişinin suç işleme amacı çok farklı olabilir. Tarafların tümünün bu suçtan menfaatinin olması ya da neticeye daha hızlı ulaşma arzusu örnek olarak verilebilir.

Suçun birden çok kişi halinde işlenmesi, bazen o suçun niteliği gereği olabilir. Bu durumdan farklı olarak, bazen de tek bir kişinin suçu işlemesi mümkünken yine birden çok kişi suçu işlemiş olabilir. Birinci halde, yani çok failliliğin suçun kurucu unsur olduğu duruma “çok failli suçlar” diyoruz. Ancak konumuzun temelini oluştan hal ise ikinci, yani tek bir kişinin işleyebilmesi mümkün iken birden çok kişinin çeşitli sebeplerle suça dahil olması halidir. Buna “suça iştirak” diyoruz. İştirak halinde, Kanunumuzda suç işleyen faillerin özellikle iradeleri göz önüne alınarak birçok ayrıma gidilmiş ve bu vesileyle her bir fail tipi için farklı cezalar öngörülmüştür. Bu yüzden iştirakte de, tüm ceza hukuku anlamında çok önemli bir yeri olan “irade” kavramı ön plana çıkmakta, failin cezasını neredeyse bu husus belirlemektedir.