Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

İntifa Hakkının Haczi ve Paraya Çevrilmesinin (İİK 121) Uygulamada Yarattığı Sorunlar

Problems Created by Usufruct Seizure and Monetizing in Practice (Enforcement and Bankruptcy Code 121)

Şeref ERTAŞ, Talih UYAR

İntifa hakkı “konusu olan şey üzerinde, sahibine tam bir yararlanma hakkı veren, sahibinin kişiliğine bağlı bir irtifak hakkı”dır (TMK 794). İntifa hakkının konusu, taşınır, taşınmaz, alacak hakları, hatta bir malvarlığının tamamı da olabilir. İntifa hakkı, sahibinin kişiliğine bağlıdır, ondan ayrılmaz, başkasına devri mümkün değildir. İntifa hakkı konusu şeyin, intifa süresi içinde doğan, doğal ve medeni ürünleri (semereleri), intifa hakkı sahibine aittir (TMK 804, 805). İntifa hakkı sahibi, intifa hakkını başkasına devredemeyeceği gibi, intifa hakkının haczi de kural olarak mümkün değildir. İntifa hakkı, sahibine tasarruf yetkisi hariç, mülkiyet hakkının tanıdığı (TMK 683) bütün yetkileri tanır. Yine belirtelim ki, intifa hakkının sağladığı ürünler, intifa hakkı sahibine ait olduğundan, intifa hakkı sahibi bunları başkasına devir edebilir ve bunlar alacaklılar tarafından haczedilebilirler. İntifa hakkı sahibinin, intifa hakkı ve konusu üzerinde tasarruf yetkisi olmamakla birlikte, TMK 806. m.sine göre “durum ve koşullardan, hak sahibince şahsen kullanılması gerektiği anlaşılmıyorsa, intifa hakkının kullanılması başkasına devir edilebilir.” İntifa hakkı haczinin konusu; intifa olunan şeyin gelirleri (hasılatı), kâr payı (temettü), ürünleri ve vadesi gelmiş kiralarıdır. Yani; intifa hakkı haczedilince, haczin konusu; o şeyin kuru mülkiyeti değildir. Diğer bir deyişle, bir mal üzerindeki intifa hakkı haciz edildiğinde, sadece bu hakkın sahibine sağladığı kullanma, faydalanma imkanları haciz edilmiş demektir. Yoksa, intifa hakkının haczi ile üzerinde intifa hakkının kurulduğu mal haczedilmiş olmaz. İİK m.121’de ‘intifa hakkının satışı’ndan söz ediliyorsa da, kast edilen, “başkasına devri mümkün olan, intifa hakkının bizzat sağladığı semereler”dir veya bu “semerlere ilişkin 3. kişilere karşı sahip olduğu İİK 89. m.de zikredilmiş olan alacak talep hakları”dır.

İntifa Hakkı, Haciz, Paraya Çevirme, Kullanma Hakkı.

Usufruct is “a right of easement on the subject matter, dependent on the personality of its owner granting full right to enjoyment” (Turkish Civil Code 794). Subject matter of the usufruct may be movable, immovable property, claims, and even an asset in full. Usufruct is subject to personality of its owner, it cannot be separated from the owner, and it is non-transferrable. Natural and civil products (fructus) of the subject matter of usufruct, generated during the usufruct period belong to the usufruct owner (Turkish Civil Code 804, 805). As a rule seizure of usufruct is not possible, as the usufruct owner cannot transfer the usufruct to another. The usufruct grants all the powers granted by the ownership right (Turkish Civil Code 683) except disposition power. Once again we mention that since the products provided by the usufruct belong to the usufruct owner, the usufruct owner can transfer them to another one and they can be sequestrated by creditors. As usufruct owner doesn’t have the disposition power on the usufruct and its subject matter, “usufruct right can be transferred to another one if it is not comprehended from the situations and conditions that it should be used personally by the right owner” according to the article 806 of the Turkish Civil Code. Seizure subject of the usufruct are; incomes (revenue) of the usufruct, dividend (profit), products and due rents. Namely; when the usufruct is seized, subject matter of the seizure is not the only ownership of that thing. In other words, when a usufruct of a good is seized, it means that only the usage, utilization opportunities provided to the owner of this right are seized. When the usufruct is seized, it doesn’t mean that the property on which the usufruct is established has been seized. Although sale of usufruct is mentioned in the article 121 of the Enforcement and Bankruptcy Code, “the products, directly provided by the usufruct, of which transfer to another one is possible” or “creditor claim rights stated in the article 89 of the Enforcement and Bankruptcy Code against the third parties with regards to those products” are referred.

Usufruct, Seizure, Monetization, Right of use.

Alacaklı vekili bize sunduğu uzman görüşü talep dilekçesinde;

- Müvekkili (A)’in, borçlu (B)’den 1.300.000 TL alacağı olduğunu, borçlunun bu alacağa mukabil müvekkiline 1.300.000 TL tutarında 29.04.2019 tarihli bir bono verdiğini,

- Borçlu, borcunu vadesinde ödemeyince ‘kambiyo senetlerine özgü takip’ yapılarak, borçluya, ... 18. İcra Müdürlüğü vasıtasıyla 2019/... no.lu ödeme emri gönderildiğini,

- Borçlunun takibe itiraz etmediğini, takibin kesinleşmiş olduğunu,

- Borçlu hakkında haciz işlemine girişildiğini,

- Borçlunun, ... ili, ... ilçesi, ... Köyü sınırları içinde 1190 parsel no ile tapuya kayıtlı taşınmazda bulunan ... Sitesi 8 no.lu kütük ev üzerinde intifa hakkı sahibi olduğunun tespit edildiğini, arazi üzerinde intifa hakkına konu olan konutun, “sahibinden.com”, “hepsiemlak.com” gibi beynelmilel emlak web sitelerinden bilindiği ve civar emlakçılardan araştırıldığı üzere, ayda 40.000-80.000 TL arası kira geliri olabileceğini, keza bakiye süre itibarıyla intifa hakkının kullanımının tamamen devri karşılığında 12.000.000-15.000.000 TL civarı ekonomik değere sahip olduğunu, alacaklarının tahsili için paraya çevrilmesini talep ettiklerini,

- Kiracıların 16.12.2020 tarihli İcra Müdürlüğüne verdikleri dilekçede, ‘kira bedelini, kiranın başlangıcında peşin ve nakden ödediklerini, bir kira borçlarının olmadığını’ savunduklarını, 30.06.2021 tarihinde verdikleri dilekçede ise, ‘haciz müzekkeresinin kendilerine ulaştığı 25.06.2021 tarihi itibarıyla borçlunun, kendilerinden doğmuş veya doğacak herhangi bir hakkı, mal, kira alacağı veya başka bir işlemden kaynaklanan alacağı bulunmadığını, 11.09.2020 tarihinde 1 yıl süreyle akdedilen kira sözleşmesine istinaden kira bedelinin yıllık nakit ve peşin ödendiğini, kira sözleşmesinin bir sonraki kira dönemi için yenilenmesi varsayımında, ilgili bedelin İİK’da öngörülen şekil ve usûl ile dosyaya ödeneceğini’ bildirmiştir.

- Adı geçen taşınmazı, intifa hakkı sahibi borçlunun, ‘15 Eylül 2020 tarihli kira sözleşmesi ile yıllık peşin 270.000 lira kira bedeli ile bir yıllığına, (C) ile (D) isimli kişilere kiraya vermiş olduğunu, bu kişilere ... İcra Müdürlüğü’nce İİK 89. m.ye göre 21.06.2021 tarihli ‘haciz ihbarnamesi’nin gönderilmiş olduğunu’,

- 18. İcra Müdürlüğü’nün, ‘takip konusu intifa hakkının paraya çevrilmesi’ konusunda, İİK 121. m.sine göre - “satışın nasıl yapılacağı” hususunda- İcra Hukuk Mahkemesi’ne başvurduğunu,

- 5. İcra Hukuk Mahkemesi’nin konuya ilişkin olarak “taşınmazda borçlu (B)’in intifa hakkı sahibi olduğu, haciz şerhinin tapuya kaydına işlendiği anlaşılmış olup, paylı mülkiyet söz konusu olmadığından, müstakilen pay satışının da mümkün olmadığı, bu halde ortaklığın giderilmesi davası açılması gerektiği anlaşıldığından, takip dosyası alacaklısı ve vekiline ortaklığın giderilmesi davası açması hususunda yetki verilmesine” karar vermiş olduğunu,

- 5. İcra Hukuk Mahkemesi’nce tesis edilen işbu kesin karar kapsamında ... 16. Sulh Hukuk Mahkemesi’nin, 2020/... E. dosyası kapsamında ‘ortaklığın giderilmesi davası’ ikame etmek durumunda kaldıklarını ve fakat bu davanın, ‘ne intifa hakkının ne de mülkiyet hakkının paylı olmadığından, ortaklığın giderilmesini gerektiren bir durum olmadığından, kısacası dava şartları oluşmadığından dolayı’ ilk celsede reddedildiğini,

- İntifa hakkının ‘devri mümkün haklardan olmaması’, ‘ortaklığın giderilmesine de konu olamayacağı’ ve fakat ortada alacağın fevkinde bir ekonomik değer bulunması, borçlunun da kira bedellerini elden ve yıllık tahsil ederek mal kaçırma kastı içinde, kötü niyetli davrandığı, keza kiracının da buna olanak verecek şekilde ödeme yaparak borçlunun kötü niyetine iştirak ettiği, banka yoluyla ödenmesi gereken kira bedellerini elden ödemekte oldukları hususları dikkate alınarak,

- Bizden hukuki sorunun nasıl çözülebileceği hakkında “uzman görüşü” (HMK m.293) talep etmiştir.

Hukuki Değerlendirmelerimiz

Biz, burada önce ‘intifa hakkının özelliklerini’ izah ettikten sonra, ‘intifa hakkının ne ölçüde haciz konusu olabileceğini’, ‘icra hukuk mahkemesi hakiminin, İİK 121. m.deki takdir yetkisini nasıl kullanması gerektiğini’, ‘borçlunun, 3. kişi nezdindeki intifa hakkına bağlı alacağının, ne ölçüde haciz kapsamında olabileceğini’ inceleyeceğiz.