7262 Sayılı Kanunla Hamiline Yazılı Pay Senetlerine İlişkin Yapılan Değişiklikler

Amendments to the Bearer Share Certificates Provided under the Law No. 7262

Deniz BAYTEMUR

Yılın son günü Resmî Gazete’de yayımlanan 7262 sayılı Kanun ile Mali Eylem Görev Gücü (FATF) tavsiye kararlarına uyum gözetilerek yapılan başkaca düzenlemelerin yanında Türk Ticaret Kanununda da önemli değişiklikler yapılmıştır. TTK’da yapılan değişikliklerden biri hamiline yazılı pay senetlerinin ihracında ve devrinde sırayla yönetim kuruluna ve devralan pay sahibine Merkezi Kayıt Kuruluşuna bildirim yükümlülüğü öngörülmesidir. Bu sayede, hamiline yazılı pay senedi sahipleri merkezi bir sistem nezdinde kaydedilecek ve senet sahiplerini takip edebilmek mümkün olacaktır. İlkesel olarak yapılan değişiklikler FATF kararlarıyla uyumlu gözükse de gerek bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde gündeme gelecek idari para cezaları gerek de uygulamada yaşanabilecek sorunlar düzenlemenin amacına ulaşmasında duraksamaya yol açabilir. Bu çalışmada, 7262 sayılı Kanunla TTK’da yapılan değişiklikler açıklandıktan sonra bu değişiklikler karşısında anonim şirkette hamiline ve nama yazılı pay senetlerinin tabi olacakları esaslar ve bildirim yükümlülüğüne aykırılığın sonuçları tartışılacaktır.

Anonim Şirket, Hamiline Yazılı Pay Senedi, Merkezi Kayıt Kuruluşu, Kaydi Sistem, Bildirim Yükümlülüğü.

With the Act No 7262, pronounced in the Official Gazette on the last day of the year, important changes were made in the Turkish Commercial Code besides the other arrangements made by considering harmonization with the recommendation decisions of Financial Action Task Force (FATF). One of the amendments to the TCC is respectively, the board of management’s and assignee shareholder’s obligation to notify the Central Securities Depository in the case of issuance and transfer of a bearer share certificate. Hence bearer share certificates will be recorded at a central system and it will be possible to keep the track of shareholders. In principle, although the amendments seem to be compatible with the FATF Recommendations, both the administrative fines that will be imposed in case of failure to notify and potential problems during the application of these rules may bring hesitation to achieve the purpose of the amendments. In this study, the principles that the bearer and registered shares of a stock company will be subject to and the consequences of breach of notification obligation are discussed after the amendments to the TCC by the Act No. 7262 are explained.

Stock Company, Bearer Share Certificate, Central Securities Depository, Book-Entry System, Notification Obligation.

I. Giriş

31 Aralık 2020 tarihli ve 31351 sayılı 5. mükerrer Resmî Gazetede yayımlanan 7262 sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanunla,¹ hamiline yazılı pay senetlerinin ihracında ve devrinde bildirim yükümlülüğü öngörülmektedir.

7262 sayılı Kanun m. 27 vd. maddeleriyle, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 64, m. 415, m. 417, m. 426, m. 486, m. 489 ve m. 562 hükümlerinde değişiklik yapılmaktadır.²

7262 sayılı Kanun m. 28 vd. maddeleriyle TTK’da yapılan en önemli değişiklik, hamiline yazılı pay senetlerinin ihracı ve devrine ilişkindir. Kısaca özetlemek gerekirse, yapılan değişikliklerle, artık hamiline yazılı pay senetlerinin ihracında ve devrinde senetten doğan hakların kullanılabilmesi için, Merkezi Kayıt Kuruluşuna (MKK) bildirim koşulu aranacaktır. Bu bildirim yapılmadıkça, hamiline yazılı pay senedi sahipleri paydan doğan haklarını kullanamayacaklardır. Söz konusu değişiklikler 1 Nisan 2021 tarihi itibarıyla yürürlüğe girecektir.³ Değişikliklere ilişkin teklif metninin TBMM Adalet Komisyonunda aynen kabul edildiği anlaşılmaktadır.

Bu çalışma kapsamında, öncelikle 7262 sayılı Kanunla, hamiline yazılı pay senetlerinin ihraç ve devrine ilişkin öngörülen değişiklikler açıklanacak, daha sonra bu değişikliklerin TTK’da kabul edilen hamiline yazılı senetlerin genel esaslarıyla birlikte değerlendirilmesi yapılacaktır.⁴

II. 7262 sayılı Kanun Hakkında

7262 sayılı Kanunda hamiline yazılı pay senetlerinin ihraç ve devrinde öngörülen bildirim yükümlülüğünün gerekçesi, 7262 sayılı Kanunun genel gerekçesi ile doğrudan bağlantılıdır. 7262 sayılı Kanunun çıkarılma amaçları şu şekilde özetlenebilir:⁵ suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı suçları ile kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanına karşı uluslararası düzeyde mücadele standartlarının yakalanabilmesi ve etkin mücadelenin sağlanması amacıyla Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararları ve özellikle 2019 yılında gerçekleşen Mali Eylem Görev Gücü (FATF) Genel Kurulunda kabul edilen rapor kapsamındaki standartlara uyumun sağlanması. Anılan Kanunla suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama ve terörizmin finansmanı ile mücadele kabiliyetini arttırma ve bu anlamda adlî araçları etkin kullanma hedefi doğrultusunda ilgili diğer kanunlarda değişiklik yapılmaktadır.⁶ Bununla birlikte, ilgili değişikliklere ilişkin madde gerekçelerinde değişiklik gerekçesine ilişkin ayrıntılı bir açıklamaya yer verilmemektedir.

Hamiline yazılı pay senetlerinin devrinde zilyetliğin devrinin yeterli olması, bu senetlerdeki pay sahipliğinin ve dolayısıyla şirketin paydaş yapısının takibini zorlaştırmaktadır. Nitekim genel kurul tarihine kadar şirketin kendisi dahi pay sahiplerini tespit edememektedir. Bu çerçevede kanunkoyucu, bu durumun terörizmin finansmanı ve suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçları açısından ciddi riskleri bünyesinde barındırdığından hareketle, kötüye kullanımların engellenmesi amacıyla her ne kadar halka açık olmayan şirketler borsada işlem görmese de hamiline yazılı pay senetlerinin şirket nezdinde hüküm ve sonuç doğurmasını MKK’ya yapılacak bildirime bağlamaktadır. Bu sayede pay sahiplerinin devamlı olarak ve gerçek durumu yansıtır şekilde takip edilebilmesi mümkün hale gelecektir.

Hamiline yazılı pay senetlerinin ihraç ve devrinin kontrol altına alınmasına ilişkin uluslararası uygulamalarda da benzer düzenlemelerin yer aldığı; hamiline yazılı pay senetlerinin yasaklandığı yahut raporlama yükümlülüğün bulunduğu vurgulanmaktadır. Nitekim FATF tarafından yayımlanan tavsiye kararlarda⁷ da hamiline yazılı pay senetlerinin terörizmin finansmanında kullanımın önlenmesi için, ülkelerin gerekli önlemleri alması gerektiğine işaret edilmektedir.⁸

FATF’ın tavsiye kararlarına uyum gözetilerek birçok ülkede hamiline yazılı pay senedi ihracı ya tamamen yasaklanmakta ya da katı kurallara tabi tutulmaktadır. Bu itibarla, OECD üyesi ülkelerin katılımıyla 2009 yılında gerçekleşen Vergi Amaçları için Şeffaflık ve Bilgi Alışverişi Forumunun (Global Forum on Transparency and Exchange of Information for Tax Purposes) çıktısı olan tavsiye kararların uygulanmasını teminen İsviçre’de 2019 yılında yürürlüğe giren kanun (Bundesgesetz zur Umsetzung von Empfehlungen des Globalen Forums über Transparenz und Informationsaustausch für Steuerzwecke) ile İsviçre Borçlar Kanununda (Obligationenrecht) değişiklik yapılmaktadır. Bu değişiklik uyarınca İsviçre’de 1 Ocak 2020’den itibaren hamiline yazılı pay senetlerinin ihracı yasaklanmaktadır. Bu kapsamda, mevcut hamiline yazılı pay senetlerinin de nama yazılı pay senetlerine dönüştürülmesi öngörülmekte; yükümlülüklere aykırılığın yaptırımları da düzenlenmektedir.⁹

Benzer şekilde, İngiltere’de Şirketler Yasasında (Companies Act 2006) 2015 yılında yapılan değişiklikle, hamiline yazılı pay senetlerinin ihracı yasaklanmıştır.¹⁰

Almanya’da ise, hamiline yazılı pay senetlerinin ihracı belirli şartlara tabi tutulmaktadır. 1 Kasım 2019 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere Alman Paylı Ortaklıklar Kanununun (Aktiengesetz) 10’uncu maddesinde yapılan değişiklik uyarınca şirketin hamiline yazılı pay senedi ihraç edebilmesi için, ya borsaya kote olması ya da hamiline yazılı pay senetlerini temsilen çıkarılacak bir toplu senet¹¹(Sammelurkunde) ile hamiline yazılı pay senetlerinin hareketsizleştirilmesi gerekmektedir.¹²