Medeni Usul Hukukunda Hükümlerin Tavzihi (Açıklanması)

Halil Yılmaz

Anlaşılamadığı için icrasında sorun çıkan hükümlerin hangi hallerde ve nasıl düzeltileceğine ilişkin kuralları düzenleyen tavzih müessesesi yazının konusunu oluşturmaktadır.

Hüküm, Tavzih, Hüküm Fıkrası, Gerekçe, Tavzih İstemi, Süre, Şekil.

I- Giriş

Hâkimler Anayasa, yasalar ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm kurarlar. Hükmün başkalarınca denetlenebilmesi ve anlaşılabilmesi için, hâkimin kişisel özelliklerinin dışında bir kimliğe sahip olması gerekir. Hüküm , kimi kez anlaşılamadığı için, icra edilmesinde sorun çıkabilmektedir. Bu sorunun giderilmesi için usul yasalarında ‘hükümlerin tavzihi’ başlığı altında başvuru yolları düzenlenmiştir. Bu yolun işletilmesinin, yeni bir soruna yol açmaması ve adaleti geciktirmemesine katkıda bulunabilmek için açıklanmasında yarar görülmüştür.

II- Tanımı ve Amacı

Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ’nun 389. maddesi mahkeme hükmünün açık ve anlaşılabilir olması gerektiğini belirtmektedir. Anlaşılamayan mahkeme hükmü, aynı yasada düzenlenmiş bulunan tavzih yolunun işletilmesiyle açıklanabilir. Tavzih , “bir hükmün müphem olması veya birbirine aykırı (çelişik) fıkraları içermesi halinde, hükümdeki gerçek anlamın meydana çıkarılması amacıyla başvurulan yola”¹ denir.

Bir mahkeme hükmünün belirsiz olması ya da fıkralarının birbirine aykırılık içermesi halinde, o hükmün icrası nda tereddütler ortaya çıkabilir. Hükümlerin tavzihi yoluyla, hükmü veren mahkemeye hükümdeki gerçek amacı ve iradeyi açıklama olanağı doğar. Böylece, mahkeme, o hükmün nasıl anlaşılması gerektiğini açıklar; hükümdeki hakkı belirli hale getirir, taraflara yüklenen hak ve borçları somutlaştırır. Kısaca hükümdeki belirsizlik ve çelişkilerin giderilmesini sağlayarak, cebri icra bakımından ortaya çıkması olası sorunların önüne geçer.