Tütün ve Alkol Ürünlerinin Kaçakçılığına İlişkin Suçlar (Teori ve Güncel Yargı Kararları Işığında)

The Crimes Regarding the Smuggling of Tobacco and Alcohol Products (In the Light of Theory and Current Judicial Decisions)

Hakan A. YAVUZ

Bu çalışmada, Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda düzenlenen tütün ve alkol ürünlerinin kaçakçılığına ilişkin suçlar her yönüyle incelemeye tabi tutulmuştur. Günümüzde ülkemizde uygulanan vergi politikaları ile döviz kurlarında meydana gelen dalgalanmalar nedeniyle tütün ve alkol ürünlerinin piyasa fiyatları toplumsal alım gücüne oranla yüksek seviyelerde seyretmektedir. Bunun bir sonucu olarak da bu ürünlere yönelik kaçakçılık ve taklitçilik suçları failler bakımından cezbedici hale gelerek, suç sayılarında ciddi artışlar görülmektedir. Çalışmada, söz konusu suçların hem maddi hukuk ve hem de muhakeme hukukuna ilişkin yönleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Konu anlatımı Yargıtay içtihatları ile zenginleştirilerek teori ve uygulamadaki tartışmalı alanlara ışık tutulmaya çalışılmıştır. Söz konusu suçlar için kanunda öngörülen ceza miktarlarından ötürü bu suçlara ilişkin kanun yolu incelemesi uzun vadede Yargıtay’dan ziyade bölge adliye mahkemeleri tarafından yapılacağından, bazı hususlara ilişkin olarak Yargıtay’ca belirlenen esasların uygulamada birliğin sağlanabilmesi için bölge adliye mahkemelerince de benimsenmesinde yarar bulunmaktadır.

Kaçakçılık, Kaçakçılıkla Mücadele, Tütün, Sigara, Makaron, Alkol, İçki, Gümrüklenmiş Değer, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu.

In this study, all aspects of the crimes related to smuggling of tobacco and alcohol products regulated in (Turkish) Anti-Smuggling Act are examined. Today, due to the tax policies implemented in our country and the fluctuations in exchange rates, the market prices of tobacco and alcohol products are at higher levels compared to the purchasing power of the society. As a result of this, it becomes attractive for the perpetrators to commit smuggling and counterfeiting crimes of these products. In the study, besides the substantive law elements and special appearance forms of the crimes in question, the issues related to the law of procedure are also discussed in detail. While the subject is being explained it has been enriched with the Yargıtay (Court of Cassation) case law and the controversial areas in theory and practice have been shed light on. In the long term since the judicial review regarding these crimes will be carried out by the regional courts of appeal rather than the Court of Cassation because of the amount of penalties stipulated in the law for the crimes in question,, it is beneficial for the regional courts to adopt the principles determined by the Court of Cassation in practice in order to ensure the unity in practice.

Smuggling, Fighting Against Smuggling, Tobacco, Cigarettes, Macarons, Alcohol, Drink, Bonded Value, Anti-Smuggling Act no.5607.

Giriş

Kaçakçılık suçları yalnızca ülkemizde değil tüm dünyada yaygın olarak işlenen suç tiplerinin ilk sıralarında yer almaktadır. Tütün ve alkol ürünlerine yönelik kaçakçılık suçları ise bu ürünlerin tüketiminin kolaylığı ve yaygınlığı karşısında hükümetlerce uygulanan isabetsiz vergi politikalarının da etkisiyle suç işlemeyi meslek haline getirmiş failler bakımından günden güne daha cazip hale gelmektedir.¹

Ülkemizde, tütün ve alkol ürünlerine yönelik kaçakçılık suçları daha önce diğer başka eşyaya yönelik kaçakçılık suçlarından farklı kanunlarda düzenlenmişken 2013 yılından itibaren 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu (KMK) kapsamına alınmıştır. Bu gelişme uygulamada birçok husus bakımından ortaya çıkan sorunların büyük ölçüde giderilmesini sağlamıştır. Bununla birlikte süreç içerisinde kanunda yapılan çok sayıdaki değişiklik ise suçlara ilişkin olarak özellikle istinaf ve temyiz aşamasında olan kovuşturma dosyalarının yeniden ele alınmak üzere ilk derece mahkemelerine gönderilmesine neden olmuştur.

Bu çalışma kapsamında, ülkemizde işlenen kaçakçılık suçlarının büyük bölümünü oluşturan tütün ve alkol ürünlerine yönelik kaçakçılık suçları ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Konu incelenirken teoride ortaya konan yaklaşımlar ve görüşlerin yanı sıra Yargıtay kararlarıyla şekillenen uygulama esaslarına da yer verilmeye çalışılmıştır. Sözü edilen suçlar, bölge adliye mahkemelerinin kurulup 2016 yılında faaliyete başlamaları sonrasında bunlara ilişkin davalar büyük ölçüde istinaf evresinde tamamlanacağı için Yargıtay tarafından bu zamana kadar belirlenen ilkelerin uygulamada birliğin sağlanması ve dolayısıyla bu suçlar bakımından tutarlı bir ceza adaletinin tesisi bakımından önem arz etmektedir. Bu nedenle konuların anlatımı yapılırken ana metinde ele alınan hususlar dipnotlarda güncel Yargıtay kararları ile desteklenmiştir.

I. Genel Olarak Kaçakçılık Terimi ve Kaçakçılık Suçları

Kaçakçılık terimi sözlükte; bir devletin yasalarına karşı gelerek yapılan ticaret, bir ülkeye gizli olarak, gümrüğü ödenmemiş, yasaklanmış mal sokma işi şeklinde tanımlanmıştır.² Ceza hukuku bağlamında ise kaçakçılık, bir ülkenin egemenlik alanından gizli olarak bir başka ülkenin egemenlik alanına eşya ihraç etmek ya da bir başka ifadeyle devletlerin sınırları boyunca yürürlükte olan kurallara aykırı olarak eşya taşınması suretiyle işlenen gelir elde etme amaçlı fiiller şeklinde tanımlanmaktadır.³

Çalışma bağlamında bir çerçeve belirlemek açısından bize göre kaçakçılık, bir devletin kanunlarında öngörmüş kurallara aykırı bir şekilde, bir malın ülke sınırları dışına çıkarılması veya ülkeye sokulması şeklinde tanımlanabilir.

Kaçakçılık fiillerinin temel olarak iki nedenle karşımıza çıktığı belirtilmektedir. Tüketim vergilerinden kaçınmak ve bazı malların satışını yasaklayan kurallardan kaçınmak olarak belirlenen bu nedenler birlikte ya da bağımsız olarak bir olayın içeriğinde söz konusu olabilmektedir.⁴

Kaçakçılık fiillerinin esas itibariyle ekonomik çıkar amacıyla işlenen suçlar kategorisinde değerlendirilebilmesi mümkün olmakla birlikte özellikle silah ve kimyasal maddelerin kaçakçılığına ilişkin fiiller ekonomik çıkarın çok daha ötesindeki amaç ve saiklerle de gerçekleştirilebilmektedir.

Kaçakçılık suçlarının konusu genel olarak taşınabilir nitelikte olan mal/eşyadır. Bu suça konu olabilecek malın niteliği farklılık gösterebilmekte, bu da kaçakçılık fiillerine ilişkin ceza hukuku düzenlemelerinin farklılık arz etmesine neden olmaktadır. Ülkemizde de bu farklılık kaçakçılık suçlarına ilişkin düzenlemelerin farklı kanunlarda yapılması şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Dünya çapında yaygın olarak işlenen silah, uyuşturucu, kültür ve tabiat varlıkları, tehlikeli madde, tütün ve tütün mamulleri, alkollü içkiler ve akaryakıt gibi malların kaçakçılığına ilişkin düzenlemeler ülkemizde farklı kanunlarda yapılmıştır.

Silah kaçakçılığı suçları 6136 Sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun, uyuşturucu ve uyarıcı maddeler ile tehlikeli maddelere yönelik kaçakçılık suçları 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK), bunlar dışında kalan mallara yönelik kaçakçılık suçları ise tütün ve alkol ürünleri ile akaryakıt ürünleri gibi eşya birlikte KMK kapsamında düzenlenmiştir.⁵ Çalışma konumuzda ele alınan tütün ve alkol ürünlerine yönelik kaçakçılık suçlarının tamamı KMK kapsamında düzenlenmiş bulunmaktadır.

II. Tütün, Tütün Mamulleri, Etil Alkol, Metanol ve Alkollü İçkilerin Kaçakçılığına İlişkin Suçlar

KMK’nın “kaçakçılık suçları” başlıklı 3. maddesinde çok ayrıntılı bir düzenleme yapılmıştır. Maddede, TCK’da suç tiplerinde önce suçun temel halinin düzenlenip, fiile ilişkin farklı yöntemlerin kullanılması suretiyle işlenmesi halleri nitelikli haller olarak formüle edilip, basit halinde belirlenen yaptırım üzerinden artırım öngörülmesi yönteminden farklı olarak, her bir hal ayrı bir suç tipi olarak düzenlenmiş ve bağımsız yaptırım türü ve miktarları belirlenmiştir. Bununla birlikte maddenin on, on altı, on yedi, on sekiz ve yirminci fıkralarında tütün ve alkol ürünlerine ilişkin özel haller öngörülmüştür.

Esasen maddenin birinci fıkrasında tanımlanan, eşyanın gümrük işlemlerine tabi tutulmaksızın ülkeye sokulması şeklindeki suç tipi, ithal suretindeki kaçakçılık suçunun hem temel hali olarak hem de kaçakçılık fiilinin en basit tanımı olarak formüle edilmiştir. Devam eden fıkralardaki fiiller, bu basit fiilin, örneğin aldatıcı işlem ve davranışlarla gümrük vergilerinin ödenmemesi gibi ek unsurlarla birlikte gerçekleştirilmesi halleri olarak daha ağır yaptırımlara tabi tutulmuştur. Onuncu fıkrada ise ilk dokuz fıkra kapsamında işlenen kaçakçılık suçlarının konusunu oluşturan eşyanın akaryakıt ile tütün, tütün mamulleri, etil alkol, metanol ve alkollü içkiler olması ilave bir artırım hali olarak öngörülmüştür. Kanun koyucunun, sözü edilen eşya türlerine yönelik kaçakçılık fiillerinin çok yaygın bir şekilde işlenmesinden ötürü, suçla daha etkin bir şekilde mücadelede edilmesini arzu ettiği aşikârdır.

Bu çalışma kapsamında, tütün ve alkol ürünlerine yönelik kaçakçılık suçları, birer suç tipi olarak ayrı ayrı ele alınmayacak, suçun maddi unsuru başlığı altındaki fiil unsuru bakımından ayrı başlıklar altında incelenecek, diğer unsurlar bakımından ise ortak açıklamalarla yetinilecektir.