Tasarım Tescilinden Doğan Haklar ve Uygulamada Görülen Sorunlar

Rights Arising from the Design Registration and Problems in Practice

İlhami GÜNEŞ

Kamu İhalesi, Tasarım Tescili, İhalelerde Eşitlik İlkesi, Sınai Hak, Rekabet.

As the design registration provides advantage in competition, it requires companies to place importance on R&D. The authorized official bodies support the renovative activities and efforts in the name of increasing quality of life, contributing economic growth of production and supply. Turkish Patent and Trademark Office announces parameters of development by pronouncing patent, design, trademark application statistics at the end of each year. On the contrary, protection of added value products, produced with design and utility model application in the industrial production presentation, against imitation and approaching has difficulties. Those are partially judicial and on a large scale managerial problems.

Government Contract, Registered Design, Equality Rule in Tender, Industrial Right, Competition.

I. Giriş

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, (bundan böyle SMK olarak kısaltılacaktır) günlük hayatta ürünleri kullanırken pek de farkında olmadığımız fikri emeğin somutlaştığı ürün/nesne görünümlerini koruma altına almakta, belli koşullarda tekel hakkı sağlamaktadır. Tasarım tasarımcının fikri dünyasının dışa vurumu olarak meydana gelir ve somutlaştığı ürün üzerinde olmak üzere kullanıcılarca duyusal olarak algılanır. Bu sınai hak, bir parça patente ve bir parça da telif hakkına benzetilmekte; aslında iki hak tipinin arasında bir yerde kalmaktadır. Tasarım dokunuşu taşıyan ürünlerin hayatımızı kolaylaştırdığı, rafta teşhir edildiğinde alım cazibesi yarattığı, üreticisi ve satıcısı için bir rekabet avantajı yarattığı tartışılmaz bir gerçektir. Nitekim yetkili devlet organları, sektör mensuplarını Ar-Ge faaliyetlerini büyütme, tasarımcı istihdamı, yenilikçi üretim ve niş ürünler üretme konularında teşvik etmekte, yer yer finansal olarak desteklemektedir.

‘Tasarım’ yerine son dönemde dilimize yerleşen “dizayn” sözcüğü de kullanılabilmektedir. Dizayn (design) sözcüğü, Latince biçim vermek, temsil etmek demek olan ‘designare’ sözcüğünden gelir. Bununla birlikte, ister endüstriyel üretime ister el sanatı üretime konu olsunlar yeni ve ayırt edici tasarımların tescille korunmaları veya tescilsiz korunmaları gündeme geldiğinde, yasanın deyimiyle salt “tasarım hakkı” tabirinin kullanılması ve uygundur.

Tasarım yaratıcısının iç dünyasından dış dünyaya somut bir yansımadır. Buna göre önce bir ide olarak düşüncede var olan bir tasavvurdur, ama bu ide, bu tasavvur bir biçim verme dinamiğini içerir ve bu oluşum süreci içinde biçim kazanmış bir ide olarak dışlaşır, somutlaşır. Buna göre her ‘dizayn’, her tasarım olgusunda bir ‘ide’ ve bir de dizayn edilmiş, tasarımlanmış bir ‘nesne’ bulunur.¹