Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

İnsan Haklarının İnsani Uluslararası Hukuka Etkisi

The Impact of Human Rights on International Humanitarian Law

A. Fusün ARSAVA

İnsan hakları insani uluslararası hukukun şekillendirilmesinde önemli bir etkiye sahiptir. Bu çerçevede sivil halka karşı zor kullanmayı içeren zararla karşılık (repressalie) önemli bir tartışma konusu oluşturmaktadır. Cenevre Konvansiyonlarında ve Konvansiyonlara ek I No.lu Ek Protokolde sivillere karşı repressalie yasaklanmıştır. Bu sınırlama ile tüm devletlerin uzlaşı içinde olmadığı görülmektedir. Makalede devletlerin bu çerçevedeki yaklaşımlarına ve zor kullanmayı içeren repressalie’nin uluslararası hukukta meşruiyetine ışık tutulmaktadır.

Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi, Kupreskic Kararı, Zararla Karşılık Kriterleri, Cenevre Konvansiyonları.

Human rights have an important impact on the shaping of international humanitarian law. In this context, “repressalie” which involves the use of force against the civilian population is an important topic of discussion. In the Geneva Conventions and Additional Protocol I to the Conventions, “repressalie” against civilians is prohibited. Nonetheless not all states compromise on this issue. The article sheds light on the approaches of states to this matter and the legitimacy of the “repressalie” which includes the use of force in international law.

International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia, Kupreskic’s Decision, Criteria for Reciprocity, Geneva Conventions.

I. Giriş

İnsan haklarının zafer kazandığı 1945’ten itibaren demokratik devletlerde prensip olarak her hükümet kararının insan hakları ölçeğinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu durum artan ölçüde Avrupa Konseyi üyesi devletlerin bir takım hukuki formüllerle şimdiye dek yargı denetimine tabî olmayan güvenlik politikası, askeri kararları ve önlemleri için de geçerlidir. Bu tür askeri operasyon önlemlerinin insan hakları ışığında denetlenmesi çerçevesinde AİHM’in 2011 tarihli Al-Jedda1 kararları örnek kararlar olarak kabul edilmektedir.

İnsan haklarının hükümet tasarrufları üzerindeki etkisi ancak sadece hükümet tasarruflarının insan hakları ışığında yargısal denetimi ile sınırlı değildir. Bu etki hukuk ihdası alanında da ortaya çıkmaktadır. Hükümetler diğer bir ifade ile siyasi kararlarında insani uluslararası hukuku gözardı etme olanağına sahip değildir. Bu çerçevede kuvvet kullanmayı içeren zararla karşılık tartışma konusu teşkil etmektedir.

II. Zor Kullanmayı İçeren Zararla Karşılık (Repressalie)

Zor kullanmayı içeren zararla karşılığın hukuki bir enstrüman olarak insani uluslararası hukukun icrasını hedeflemesi mümkündür. Uyuşmazlık tarafı olan bir devletin uluslararası insani hukuku ihlâl eden devlete karşı zorlama önlemleri alması bu durumlarda karşı tarafın uluslararası hukuka aykırı tasarruflarına cevap teşkil etmesi ve onların sona erdirilmesine matuf olduğu için haklı kabul edilmektedir.2 Zor kullanmayı içeren Repressalie’nin etkisini açıklamak için Amerikan iç savaşında karşımıza çıkan uygulama literatürde zor kullanmayı içeren Repressalie’nin nedenini ve geleneksel sınırlarını ortaya koymak bağlamında için örnek olarak ele alınmaktadır. Bir Konfederasyon ordu komutanı albayın Birlik Ordusu levazım gücüne karşı başarılı bir operasyon yapması ertesinde, Birlik ordusu askerleri buna karşılık olarak albayın Konfederasyon güçlerinden ellerinde tutsak kalan yedi askeri bir prosedür uygulamaksızın idam etmiştir. Albay da buna cevap olarak ellerinde bulunan yedi Birlik Ordusu mensubu askeri idam ettirmiştir. Albay Birlik ordusu güçleri komutanı General Sheridan’a yazdığı mektupta ellerinde tutsak bulunan Birlik ordusu askerlerine, Birlik güçleri tarafından kendilerine karşı yeni bir barbarca tasarruf gerçekleştirilmediği takdirde bundan böyle insani muamele yapılacağını bildirmiştir. Savaş ertesinde Birlik ordusunun zafer kazanmasından sonra albay söz konusu tasarruflar için savaş suçu nedeniyle takip edilmemiştir.3