Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğü ve Yükümlülüğün İhlali Halinde Sigorta Ettirenin Sahip Olduğu Haklar
Illumination Liability of Insurer and Rights of the Insurant in Case the Liability is Violated
Ali SELİM
Aydınlatma yükümlülüğü, sigorta sözleşmenin kurulmasına kadar geçen süre içerisinde sigortacının yerine getirmesi gereken en temel yükümlülüklerden biridir. Temelde riziko satın alan sigortacının hangi risklere yatırım yaptığı son derece önemli olmakla birlikte sigorta ettirenin de hangi şartlar altında bir sözleşme akdettiğini bilmesi önemli bir gerekliliktir. Nitekim sigortacının bir takım rizikoların poliçe kapsamında olmadığından bahisle tazmin edimini ifa etmekten kaçınması muhtemeldir. İşte bu noktada kanun koyucu sigortacılık sektörünü ciddi bir piyasaya haline getirmek için sözleşme öncesi aydınlatma yükümlülüğünü kodifiye etmiştir. Özellikle temelini, sözleşme öncesi sorumluluk olarak adlandırdığımız bulan bu haklar bütünü sigorta ettirene önemli avantajlar sağlamaktadır.
Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğü, Sigortacının Bilgilendirme Yükümlülüğü, Culpa in Contrahendo, Sigorta Bilgilendirme Formu, Sigorta Ettirenin Sahip Olduğu Haklar, Sigorta Sözleşmesini Feshi.
Illumination liability is one of the most fundamental liabilities required to be fulfilled by the insurer until the insurance contract is concluded. Basically, whereas it is so important for the insurer, buying a risk, which risks have been invested in, it is also an important requirement for the insurant to know under what conditions he make the contract. Thus it is possible for the insurer to avoid fulfillment of compensation asserting that some of the risks haven’t been covered under the scope of the policy. Right at this point the law-maker codified the illumination liability before the contract in order to bring the insurance industry to a serious market. This body of rights which especially find its fundamentals , we named as liability before the contract, is providing important advantages to the insurant.
Illumination Liability of Insurer, Insurer’s Liability to Inform, Culpa in Contrahendo, Insurance Information Form, Rights of Insurant, Termination of Insurance Contract.
I. Culpa in Contrahendo Sorumluluğu ve Aydınlatma Yükümlülüğü Arasındaki İlişki
Türk ve İsviçre sorumluluk hukuku, sözleşme sorumluluğu ve haksız fiil sorumluluğu olarak ikiye ayrılmaktadır. Ancak bu iki köklü ve önemli kurum, artan toplum ihtiyaçları nedeniyle istenen adil sonuçları veremeyeceği alanlarla karşılamıştır. Her iki kurallar bütününün tüm sorumluluk hallerini kapsamaması ve adalet gereği yeterli bulunmaması nedeniyle culpa in contrahendo sorumluluğu gündeme getirilmiştir. Nitekim bu sorumluluk türünün gündeme gelmesine neden olan en temel husus, başta haksız fiil sorumluluğunun sözleşme öncesi meydana gelen zararların tazmini bakımından elverişsiz koşullar içermesi ile sözleşmenin imzalanmaması nedeniyle sözleşme sorumluluğunun uygulanamaması olarak karşımıza çıkmaktadır.1
Gerçekten de sözleşmenin kurulması, çoğu zaman bir süreç gerektirmektedir. Sözleşme kurulmadan evvel taraflar, sözleşmenin kapsamı dâhil olmak üzere tüm hak ve yükümlülükler üzerinde görüşmeler yaparak2 içinde bulundukları konum gereği en avantajlı sonucu elde etmek istemektedirler. İşte bu noktada süreç içerisinde meydana gelebilecek hak ihlallerinin önlenmesi ve/veya zararın giderilmesi yukarıda bahsedilen nedenlerle mümkün değildir. Keza bu problemler dışında temelde karşılaşılan esas sıkıntı, Alman hukukunun aksine Türk ve İsviçre hukukunda culpa in contrahendo sorumluluğunu düzenleyen genel bir kanun hükmünün mevcut olmamasıdır.3
Temelde sözleşme hükümlerinin kıyasen uygulanmasına dayanan culpa in contrahendo sorumluluğu, Türk ve İsviçre hukuk düzenlerinde dürüstlük kuralını düzenleyen Türk Medenî Kanunu m.2/1. hükmünden yola çıkılarak hukuk sistemimize dâhil edilmiştir.4 Bu temel sorunun bu şekilde aşılması, olaya ilişkin özel bir düzenlemenin bulunmaması durumunda ortaya çıkabilecek boşluğun tamamen ortadan kaldırılmasına vesile olmuştur. Ancak unutmamak gerekir ki, özel düzenlemelerin varlığı halinde Türk Medenî Kanunu m.2/1. hükmüne müracaat edilmesi mantıksız olacaktır. Nitekim 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu m.1423 hükmü sigortacının aydınlatma yükümlülüğünü düzenleyerek bu konudaki tereddütleri tamamen ortadan kaldırmıştır. Bu kanun hükmüne göre, sigortacı ve acentesi, sigorta sözleşmesinin kurulmasından önce gerekli inceleme süresi de tanınmak şartıyla kurulacak sigorta sözleşmesine ilişkin tüm bilgileri, sigortalının haklarını, sigortalının özel olarak dikkat etmesi gereken hükümleri, gelişmelere bağlı bildirim yükümlülüklerini sigorta ettirene yazılı olarak bildirmekle yükümlüdür.
