Anne Yönünden Soybağı Tespit Edilemeyen Çocuğun Baba Yönünden Soybağının Kurulması Sorunu

The Problem of Establishment of Paternity for the Children with Undetermined Maternal Filiation

Ayşen ÇİLENTİ KONURALP

Soybağı, çocuk ile anne ve baba arasındaki hukukî ilişkiyi ifade eder. Soybağı ilişkisi, çocuk ile anne ve babası arasındaki hak ve yükümlülükleri düzenlediği için, özellikle küçük bakımından önemli sonuçlar doğurur. Türk Medeni Kanunu soybağının kurulmasını, anne ve baba yönünden farklı şekilde düzenlenmiştir. Çocuk ve anne arasındaki soybağı doğum ile kurulur. Çocuk ve baba arasındaki soybağı ise anne ile evlilik, tanıma veya babalık hükmü ile kurulur. Çocuk ve anne arasındaki soybağı doğum ile kurulsa da, annenin kimliği tespit edilemiyorsa, çocuğun anne yönünden soybağı belirsiz durumdadır. Klasik öğretide, anne yönünden soybağı tespit edilemeyen çocuğun baba yönünden soybağının kurulamayacağı ileri sürülmüştür. Fakat çocuğun menfaatini esas alan modern öğretide, bu görüş terkedilmeye başlanmıştır. Bu nedenle öğretide çocuk ve baba arasındaki soybağının tanıma ve babalık hükmü ile kurulabilmesi için, kanunun amaçsal yorumu ile yeni çözüm önerileri üretilmiştir.

Bulunmuş Çocuklar, Babalık Hükmü, Babalık Karinesi, Soybağı, Tanıma.

Filiation is the legal relationship between the child and the parents. Filiation may have very important effects especially on the underage children, since it also regulates the rights and the obligations of child and the parents to each other. Turkish Civil Code regulates the establishment of maternal and paternal filiation in different ways. Filiation between the child and the mother is established by birth. Filiation between the child and the father is established by marriage with mother, paternity suit and acknowledgement of child. Although the filiation between the child and the mother is established by birth, if the identity of the mother is undetermined, then the maternal filiation cannot be determined. In the old doctrine of family law, it has been suggested that the paternity cannot be established if the maternal filiation is undetermined. However the modern legal doctrine, based on the child’s best interest, has abandoned this perspective. Therefore, legal doctrine has suggested new solutions with teleological interpretation of law, in order to establish the paternity between the child and the father with the acknowledgement of child and the paternity suit.

Foundling Children, Paternity Suit, Presumption of Paternity, Filiation, Acknowledgement of Child.

GİRİŞ

Anne baba ve çocuk arasındaki hukukî ilişkiyi ifade eden soybağı, bu çalışma boyunca ayrıntılı olarak ifade edileceği üzere, geniş anlamda anne ve babanın çocuğa karşı olan yükümlülüklerini düzenleyen bir kavram olduğu için, özellikle de ergin olmayan çocuğun gelişimi bakımından büyük önem taşır. Nitekim kişinin soybağını öğrenme hakkı, öğretide artık kişinin temel haklarından biri olarak değerlendirilmektedir. Çocuk hukuku bakımından da çocuğun menfaatinin üstün tutulması ilkesi kapsamında değerlendirilen soybağını öğrenme ve soybağının doğru şekilde kurulmasını talep etme hakkının, ancak makul sebeplerle ve son çare olarak sınırlandırılabileceği kabul edilmektedir. Klasik öğretiye hâkim olan, kanun koyucunun baba yönünden soybağının kurulması yollarını anne yönünden soybağının tespitine bağlamış olduğu kabulü, günümüzde çocuğun menfaatinin üstün tutulması ilkesi nedeniyle yerini farklı çözüm önerilerine bırakmaktadır. Zira babalık hükmünü ve tanımayı anne yönünden soybağının tespitine bağlayan görüş, baba yönünden soybağının kurulmasını babalık karinesine, yani anne ile baba arasındaki ilişkiye dayandıran fikirden yola çıkmaktadır. Günümüzde genetik incelemenin neredeyse kesin sonuçlar sunduğu soybağı hukuku, öğretide de çoğunlukla kabul edildiği üzere, ispat faaliyeti bakımından karinelerden yola çıkma uygulamasını neredeyse tamamen bir kenara bırakmıştır. Dolayısıyla annesi tespit edilemediği için anne-çocuk ilişkisinden mahrum kalmış bir çocuğun, böylesine şekilci bir bakış açısıyla, genetik incelemeyle neredeyse kesin olarak tespit edilebilecek baba ile bir ilişki kurmaktan da mahrum bırakılması makul bir kabul değildir.

Anne ile çocuk arasındaki soybağı ilişkisi, doğum ile kendiliğinden kurulsa da, doğum olayı ve annenin kimliği tespit edilemiyorsa, kendiliğinden kurulan soybağı ilişkisi nüfus sicili bakımından tespit edilemez durumdadır. Bu durumda, annenin gerçek kimliğini tespit edemeyen ve doğum olayını kanıtlayamayan genetik baba yönünden sürüp giden bu tartışma, aslında uygulamada çok sık rastlanabilecek türden bir hayat olayı değildir. Tam tersi, doğum olayının niteliği gereği tıbbi yardım alması muhtemel annenin tespiti çok daha kolayken, baba ile soybağının kurulması kanun koyucunun çözüm aradığı bir konu olmuştur. Oysa nadiren rastlansa da, tıbbi yardım almadan yapılan doğumlarda annenin kimliğinin belirlenememesi, fakat annenin ilişki içerisinden olduğu kişinin baba olduğunu bilmesi mümkün olabilir. İşte uygulamada çok sık olmasa da karşılaşılabilecek bu hayat olayı, soybağı hukukundaki önemi bakımından tartışılmaya değerdir.

1. SOYBAĞI KAVRAMI VE TÜRK MEDENİ KANUNU’NA GÖRE SOYBAĞININ KURULMASI

Soybağı, dar anlamıyla, çocuk ile anne ve baba arasındaki hukukî ilişkiyi ifade eden bir terimdir¹. Böylece doğru şekilde kurulmuş soybağı ilişkisi, çocuğun kimden dünyaya geldiğini, yani hısımlık ilişkisinin kimler arasında mevcut olduğunu gösterir². Soybağı kavramı, dar anlamıyla çocuk-ebeveyn ilişkisinin kimler arasında kurulduğunu göstermenin yanında, geniş anlamıyla çocuk-ebeveyn ilişkisindeki temel hak ve yükümlülükleri de düzenler³.