Türk Sendikalar Hukukuna Göre Sendikanın Üyeliğe Kabul Etmeme Özgürlüğü
Hamdi MOLLAMAHMUTOĞLU
Türk Sendikalar Hukukunda sendikaya üye olma özgürlüğü Anayasal bir esastır. Bununla birlikte 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu haklı bir nedene dayanması kaydıyla sendikanın üyelik başvurusunu reddedebileceğini öngörmek suretiyle üyeliğe kabul etmeme özgürlüğünü tanımış bulunmaktadır. Üyeliğe kabul etmeme özgürlüğü, üyeliğe kabul özgürlüğünün negatif bir varyasyonu olarak düzenlenmiştir. Üyeliğe kabul özgürlüğü, haklı bir neden varsa, üyeliğe kabul edip etmeme serbestisini ifade eder. Bu durumda üyeliğe kabul, bu özgürlüğün pozitif, red negatif varyasyonu anlamına gelir. Burada sorun Kanunun “haklı neden” olarak belirttiği nedenin ne olduğu noktasında yoğunlaşır. Elbette sorunun usul bakımından üzerinde durulması gereken noktaları da vardır.
I. ÜYELİĞE KABUL ÖZGÜRLÜĞÜNÜN NEGATİF BİR VARYASYONU OLARAK ÜYELİĞE KABUL ETMEME ÖZGÜRLÜĞÜ
Sendika üyeliğine kabul etmeme özgürlüğü, kollektif sendikal bir özgürlük olan üye kabul özgürlüğünün negatif yönünü oluşturur: Üyeliğe kabul etmeme özgürlüğü, sendikanın üyeliğe kabul özgürlüğüne dayanarak üyelik başvurusunu reddedebilme özgürlüğünü ifade eder.
Genel olarak üyeliğe kabul özgürlüğü başvuruda bulunan işçiyi/işvereni üye olarak kabul edip etmeme serbestisini ifade etmekle birlikte üyelik başvurusunun kabulü kanunun üyelik için öngördüğü şartlar dışında haklı bir nedenin varlığına bağlanmamıştır. Bu nedenle sendika, haklı bir neden yoksa kanunda belirtilen şartları taşıyan başvuruda bulunanı üyeliğe kabul zorundadır. Buna karşılık üyelik başvurusunun reddi için haklı bir nedenin varlığı şart görülmüş olduğundan üyeliğe kabul etmeme özgürlüğü, üyeliğe kabul özgürlüğünün kullanımı kapsamında şarta bağlı bir serbesti anlamına gelir; sendika haklı neden yoksa başvuranı üyeliğe kabul zorunda iken haklı neden varsa üyeliğe kabul edip etmemekte serbesttir. O nedenle üyeliğe kabul özgürlüğü gerçekte üyeliğe kabul etmeme özgürlüğü bağlamında anlam taşıyan bir özgürlüktür.
Yukarıdaki izahımıza göre üyeliğe kabul özgürlüğünün, karşıtı olan sendikaya üye olma özgürlüğünden farklı mahiyette bir özgürlük olduğu açıktır: İşçi ve/veya işveren üye olup olmamakta serbest iken sendika kanunen “haklı bir neden” olarak nitelenen türden bir neden var ise, üyelik başvurusunda bulunanı üye kabul edip etmemekte serbesttir. Buna göre haklı nedene dayanarak üyelik başvurusunu reddedebileceği gibi bu nedeni dikkate almayarak kabul de edebilir.
