Türk Ceza Kanunu’nda İş ve Çalışma Hürriyetinin İhlali Suçu

The Crime, Violation of Freedom of Work and Labour

Simge Nil YURTSEVEN

Anayasa’da herkesin istediği alanda çalışma ve sözleşme yapma hürriyetine sahip olduğu belirtilmiştir. Bu hürriyetin ihlalini önlemek amacı ile yaptırım içeren çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Bunlar, iş hukuku mevzuatında bulunmakla birlikte ceza kanunumuzda da bulunmaktadır. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “hürriyete karşı suçlar” başlığı altında 117’nci maddesi ile düzenlenen “ esas itibariyle çalışma konumuzu oluşturmaktadır. Bu kapsamda öncelikle ilgili suçun hukuk dalları arasında kendisine nasıl bir yer edindiği tartışılacak ve genel bilgiler verilecektir. İkinci bölümde iş ve çalışma hürriyeti kavramı üzerinde durulacak ve söz konusu hürriyetin hukuki niteliği ve Anayasadaki yerinden bahsedilecektir. Üçüncü bölümde iş ve çalışma hürriyetin ihlali suçu dört fıkra halinde unsurlarına ayrılarak incelenecektir. Yine aynı bölümde suçun işlenmesi durumunda uygulanacak yaptırım ve kovuşturma usulü değerlendirilecektir.

Hürriyete Karşı Suçlar, İş ve Çalışma Hürriyeti, Sömürü Suçu, Çalışma Özgürlüğü, Çalışma Koşullarını Zorla Değiştirme.

It is regulated in the Constitution that everyone has the liberty to work and contract in the field he wants. In order to prevent violations of this liberty, various regulations including sanctions were made. These are included in our labor law legislation but also in our criminal law. The subject of this study is “The crime violation of freedom of work and labour” which is regulated under article 117 of Turkish Penal Code No.5237 under the heading “crimes aganist freedom”. In this context, firstly, it will be discussed how the crime has taken its place among the branches of law and general information will be given. In the second part, the concept of freedom of work and labour will be emphasized and the legal nature and place in the Constitution will be mentioned. In the third section, the crime of violation of liberty of work and employment will be divided into four paragraphs and analyzed. In the same section, the sanction and prosecution procedure to be applied in the event of the offense will be evaluated.

Crimes Against Liberty, Freedom of Work and Labour, The Crime of Exploitation, Liberty to Work, Changing the Working Conditions by Force.

I. GİRİŞ

Çalışma yaşamını düzenleyen kurallara aykırı hareket edilmesi halinde yaptırımlar gündeme gelir. Bu yaptırımlar özel hukuk yaptırımı olabileceği gibi, idari yaptırım veya cezai yaptırım şeklinde de olabilir. İş hukuku kapsamındaki ilke ve kurallara uygun hareket edilmesi amacıyla düzenlenen bu yaptırım çeşitliliği, iş hukukunun borçlar hukuku, ceza hukuku ve idare hukuku ile ilişkisini de ortaya koyar¹.

İş akdinin geçersizliği, iş güvencesi tazminatları, işten çıkarma, iş akdinin feshi, özel hukuk yaptırımları olarak sayılabilecekken; idari para cezası idari yaptırım türü olarak karşımıza çıkar. Diğer taraftan işverenin işçisine belirli disiplin cezaları (uyarma, kınama, ücret kesme, işin veya iş yerinin değiştirilmesi…) vermesi de söz konusu olabilir. Böylece Toplu İş Sözleşmeleri veya iç yönetmeliklerle şekillenen bir disiplin yaptırımı sisteminden de bahsedilebilir. Son olarak Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) iş ilişkileri ile ortaya çıkan uyuşmazlıkların suç olarak nitelendirilmiş olması halinde; bir yargılama neticesinde cezai yaptırımlarla karşılaşılabileceği söylenebilir.

Yukarıda sayılan iş yaşamında hukuka aykırı durumların nitelendirilmesi bakımından diğerlerinden farklılık arz eden son durumun özelliği, söz konusu davranışların suç olarak kabul edilmesidir. Çünkü suç söz konusu olduğunda, üzerine suç isnad edilen kişinin özgürlüğünden yoksun kılınacak bir yaptırımla karşı karşıya gelme ihtimali de doğacaktır. Yaptırımın idari para cezası anlamında belli bir paranı ödenmesi veya işyerinin kapatılması şeklinde olması, işveren bakımından caydırıcı etki yaratmayabilir. İşveren – çalışan ilişkisinde ekonomik anlamda güçlü olan işverene ekonomik anlamda ceza kesilmesi, hukuka uygun davranma konusunda işveren üzerinde baskı yaratmayacağından daha etkili sonuçlar doğuran ve hapis cezasını öngören düzenlemelere olan ihtiyacı gösterir².