İş Sağlığı ve Güvenliği Hukukunda İşçinin Çalışmaktan Kaçınma Hakkı

Right to Refrain From Working of Employee in Occupational Health and Safety Law

Büşra YAŞAR

İşçinin iş sözleşmesinden doğan en temel borcu; iş görmektir. Türk Çalışma Hukuku mevzuatında düzenlenen ve işçiye tanınan çalışmaktan kaçınma hakkı ise, işçinin bu borcunun kanuni bir istisnasını teşkil etmektedir. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu m. 13 hükmünde düzenleme altına alınan bu hak, aslında Kanunun kapsamında yer alan tüm çalışanlar açısından mevcuttur. Söz konusu hak, işçinin vücut bütünlüğünü korumaya yönelik olup önleyici bir nitelik taşımaktadır. Bu anlamda, işverenin işverenin işçiyi koruma ve gözetme borcunun bir gereği olarak iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin gerekli önlemleri alarak işçiye güvenli bir çalışma ortamı sağlama yükümlülüğü bulunmaktadır. İşçi bu hakkını kullanarak iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin gerekli önlemleri alması konusunda işvereni zorlamaktadır. Çalışmamızda, çalışmaktan kaçınma hakkının uluslararası ve ulusal dayanakları ile hukuki niteliğine ilişkin değerlendirmelere yer verilmiştir. Söz konusu hakkın kullanılmasının şartları, kullanım şekli, süresi ve ortaya çıkan hukuki sonuçlar doktrindeki görüşler ve yargı kararları ışığında incelenmeye çalışılmıştır.

Çalışmaktan Kaçınma Hakkı, İş Sağlığı ve Güvenliği, İşçi, İşveren.

The most significant debt of the employee arising from the employment contract; it is to work. The right to refrain from working, which is regulated in the Turkish Labor Law and provided to the employee, constitutes a legal exception to this debt. This right, which is regulated under Article 13 of Occupational Health and Safety Code, is in fact present for all employees covered by this Code. This right is intented to protect the physical integrity of the employee’s and has a preventive nature. In this sense, the employer is obliged to provide the employee with a safe working environment by taking necessary precautions regarding occupational health and safety as a requirement of the employer's obligation to protect and supervise the employee. By exercising this right, the employee forces the employer to take necessary measures for occupational health and safety. In our study, it is evaluated the international and national basis of the right to refrain from working and its legal characteristic. The conditions of exercise, the way of exercise and the legal consequences are tried to be examined in the light of the doctrinal opinions and judicial decisions.

The Right to Refrain From Working, Occupational Health and Safety, Employee, Employer.

GİRİŞ

4857 sayılı İş Kanunu’nun beraberinde getirdiği önemli değişikliklerden biri de; işçinin çalışmaktan kaçınma hakkının Türk Çalışma mevzuatına dahil edilmesi olmuştur. Bu hakkın hukukumuzda tanınmasının temelinde kuşkusuz işçinin korunması düşüncesi bulunmaktadır. Bu düşünce, işçinin maddi ve manevi varlığını içine alan geniş bir korumayı gerekli kılmaktadır. Bu itibarla, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınarak işyerindeki risklerin tespiti ve azaltılması birincil hedeflerdendir.

Bu alanda etkin bir korumanın sağlanabilmesi için iş ilişkisinin tarafları birtakım yükümlülükleri yerine getirmek durumundadır. Bu yükümlülükler incelendiğinde ise, işverenin daha geniş çerçevede bir sorumluluğunun olduğu tespit edilmektedir. İşverenin bu sorumluluğu, işçiyi koruma ve gözetme borcundan kaynaklanmaktadır. Söz konusu borcun kapsamı da iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin her türlü önlemi alma şeklinde kanun koyucu tarafından belirtilmiştir.

İşverenin işçiyi koruma ve gözetme borcunu yerine getirmesi işçinin sağlıklı ve güvenlikli bir ortamda çalışmaya devam etmesini sağlayacaktır. Aksi halde, işçinin çalışması kesintiye uğrayacaktır. Nitekim, işçinin iş sözleşmesi ile üstlenmiş olduğu iş görme borcunu geçerli bir neden olmaksızın yerine getirmemesi aleyhine sonuçlar doğuracaktır. Buna karşılık, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu m. 13’te düzenlenen çalışmaktan kaçınma hakkı, işçinin çalışma borcuna bir istisna teşkil etmektedir. Nitekim, işçinin bu nedenle çalışmaktan kaçınması yaşamına yönelmiş ciddi ve yakın bir tehlikeden kurtulma refleksinden kaynaklanmaktadır.