Ticari Satışlarda Temerrüde İlişkin Özel Durumlar
Emine ÖZDAMAR
TBK adi satış larda satıcının temerrüdünü düzenleyen özel bir hüküm içermemektedir.
Adi satış larda satıcının temerrüdü, karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde borçlunun temerrüdünü düzenleyen genel hükümlere tabidir. TBK’da bir satış türü olarak ticari satışa yer verilmemiş ancak TBK’nın 212. maddesinde ticari satışlarda satıcının temerrüdü durumunda uygulanacak özel bir düzenlemeye yer verilmiştir. TBK’nın 213. maddesinde ise satış sözleşmesinde satıcının temerrüdü halinde alıcının müsbet zararının hesaplanmasına yönelik fark teorisi ne dayalı iki farklı yöntem öngörülmektedir. Ancak TBK’nın 212. maddesinde geçen ticari satış kavramından ne anlaşılacağı tartışmalıdır. TTK’nın 23. maddesinde tacirler arasında yapılan ticari satış ların esas itibariyle TBK’nın ilgili hükümlerine tabi olacağı belirtildikten sonra bu tür sözleşmelere uygulanacak özel bazı hükümlere de yer verilmiştir. TBK’nın 235. maddesinde alıcının yalnızca satış bedelini ödemedeki temerrüdü açıkça hükme bağlanmıştır. Satılanı devralma ve diğer yan borçlara ilişkin temerrüdünden bahsedilmemiştir. TTK’nın 23. maddesinin b bendine göre, alıcı devralma borcunda temerrüde düştüğü takdirde satıcı, malın satışına izin verilmesini mahkemeden isteyebilir.
Adi Satış, Ticari Satış, Satıcı Temerrüdü, Alıcı Temerrüdü, Mübadele ve Fark Teorisi.
Turkish Obligation Code doesn’t include a special provision arranging seller’s default in ordinary sales. Seller’s default in ordinary sales is subject to the general provisions arranging default of obligator on synallagmatic contracts.
In Turkish Obligation Code, commercial sales wasn’t mentioned as sort of sales types nevertheless in article no. 212 of TOC a special arrangement was included in the case of seller’s default in commercial sales. On the other hand in the article no.213 of TOC, two different methods are foreseen based on difference theory to calculate buyer’s actual damages in case of seller’s default in the sales contract. However, it is arguable that what it would be understood from commercial sales expression in article no. 212 of TOC. In the article 23 of Turkish Commercial Code, after mentioning that the commercial sales made between merchants would be principally subject to special provisions of TOC, some special provisions to be applied to those kind of contracts are given. In article no.235 of TOC, only buyer’s default in sales price was clearly ruled. Takeover of sold property and defaults related to the other liabilities weren’t mentioned. According to subparagraph b of article no.23 of TOC, in case when the buyer has defaulted in takeover liability, seller may ask the sale of goods from the court.
Ordinary Sales, Commercial Sales, Seller’s Default, Buyer’s Default, Barter and Difference Theory.
SATICI TEMRERÜDÜNE İLİŞKİN ÖZEL DURUMLAR
I. GENEL OLARAK
Satıcının teslim borcu dışındaki borçlarının çoğu için, nitelikleri dolayısıyla temerrüt söz konusu olmaz, özellikle zapta ve ayıba karşı tekeffül borçları ve muhafaza borçları için durum böyledir.5
Mülkiyeti geçirme borcunun gereği gibi ifa edilmemiş olması, ya teslim borcunun gereği gibi ifa edilmemiş olması sonucu olur ve bu durumda da satıcının teslim borcunda temerrüdü gerçekleşir ya da zapta karşı tekeffül hükümlerinin uygulanmasına yol açar. Satıcının satılanı saklama ve koruma borcunun, gönderme borcunun, teslim giderlerini ve gerektiğinde taşıma giderlerini ödeme borcunun ihlal edilmesi, çoğu zaman teslim borcunun ihlaline sebep olur. Bu nedenle, yalnızca teslim borcunda temerrüt önem taşımaktadır. TBK’nın 212’nci maddesinde her ne kadar zilyetliğin devri için belirli bir süre konulmuş ve ticari satışlarda satıcının temerrüde düşmesinden söz ediliyorsa da eski BK’nın 187’nci maddesinde olduğu gibi, teslim borcunda temerrütten söz edildiğini kabul etmek gerekir. Nitekim satış sözleşmesinde önemli olanın satıcının teslim borcu olduğu, alıcının teslim dışında bir yolla zilyetliğin devrini kabule zorlanamayacağı dikkate alınırsa, TBK’nın 212’nci maddesinde, satıcının teslim borcunda temerrüdünün ele alındığının kabulü gerekmektedir.6
TTK’nın 23’üncü maddesinde ise, tacirler arasında yapılan ticari satışların esas itibarıyla TBK’nın ilgili hükümlerine tabi olacağı belirtildikten sonra bu tür sözleşmelere uygulanacak özel bazı hükümlere de yer verilmiştir.
