İflâsın Müflisin Nafaka Borçlarına Etkisi
Effect of Bankruptcy on the Alimony Debts of the Bankrupt
Hakan HASIRCI
Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) açıkça düzenleme konusu edilmiş olan nafaka türleri, yardım nafakası, yoksulluk nafakası ve iştirak nafakasıdır. Bunlar dışında, boşanma ya da ayrılık davaları süresince alınacak önlemler çerçevesinde, mahkemeler tarafından tedbir nafakalarına da hükmedilmektedir. Tüm bu nafakalara hükmedilebilmesi için, nafaka borçlusunun mali gücünün varlığı asıldır. Öte yandan bu ödemeler nafaka alacaklısının hayatını idame ettirebilmesi için hayati öneme sahiptir. Nafaka alacağına iflâsın açılmasının ne şekilde etki edeceği ise, İİK’nda özel olarak düzenlenmemiştir. Nafaka alacakları, sahip oldukları öneme rağmen, sıra cetvelinde birinci sıraya yazılmaları dışında, iflâs sürecinde genel hükümlere tabi tutulmuştur. Bu durum gerek nafaka alacaklısı gerek iflâs etmiş olan nafaka borçlusu bakımından bazı istenmeyen sonuçları ortaya çıkarabilmektedir. Bu çalışma çerçevesinde, iflâsın müflisin nafaka borçlarına etkisi ile ilgili olarak uygulamada ortaya çıkan sorunlar tespit edilmeye ve bu sorunların gidermeye yönelik özel ve açık bir düzenleme önerileri getirilmeye çalışılacaktır.
İflâs, İflâsın Açılması, Nafaka Alacakları, İflâs Alacakları, İflâs Sonrası Alacaklar.
Alimony obligations that are regulated explicitly by Turkish Civil Code (TCC) are “poverty alimony”, “support alimony” and “child support”. In addition to those, courts may also sentence a spouse to pay “temporary alimony” during the divorce or separation actions. All those alimonies depend on the financial abilities of the alimony debtor. On the other side, these payments are crucial for the maintenance of the alimony creditors. However, the effect of a possible bankruptcy of an alimony debtor to the payments of the alimonies are not regulated in accordance with their importance and subjected to general clauses of bankruptcy. This legal status may cause some unwanted consequences for both alimony debtors and creditors. In this article, the problems that arise as a result of bankruptcy of an alimony debtor to the payments of the alimonies will be determined and special and explicit regulations will be advised in order to solve them.
Bankruptcy, Adjudication of Bankruptcy, Alimony Claims, Claims Before - After the Adjudication of Bankruptcy.
GİRİŞ
Külli etkiye sahip olan iflâsın açılması, kaçınılmaz olarak müflisin nafaka borçlarına da etki eder. Nafaka borçlarının ise öncelikle nafaka alacaklısını daha sonra da nafaka borçlusunu ilgilendiren iki yüzü bulunmaktadır. Nafaka alacakları, nafaka alacaklısının hayatını idame ettirebilmesi için varlığı zorunlu bir malvarlığı değeri olmakla birlikte; nafaka borçlusunun mali durumu ile doğru orantılı, önemli bir gider kalemi olarak karşımıza çıkar. Bu noktada, halihazırda denge kurulması zor bir alan teşkil eden nafaka alacaklarına bir de iflâsın açılmasının etkileri eklendiğinde, sorun daha da karmaşık hale gelmektedir.
Bu çalışma kapsamında, söz konusu karmaşıklığın meydana getirdiği sorunlar tespit edilecek ve bu sorunlara ilişkin çözüm önerilerine ulaşılmaya çalışılacaktır. Bunun için ilk olarak TMK’da düzenlenmiş olan nafaka türleri ele alınacaktır. Daha sonra, yürürlükteki İcra ve İflâs Kanunu (İİK) düzenlemeleri çerçevesinde, iflâsın açılmasının müflisin nafaka borçlarına ne şekilde etki edeceği ortaya konulacaktır. Son olarak, İİK düzenlemeleri dolayısıyla uygulamada gerek nafaka alacaklısı gerek nafaka borçlusu bakımından ortaya çıkan ya da çıkma ihtimali bulunan sorunlar üzerinde durulacak ve bunlara ilişkin düzenleme önerileri getirilecektir.
A. TÜRK MEDENİ KANUNU’NDA DÜZENLEME KONUSU EDİLMİŞ NAFAKA ALACAKLARI
I. YOKSULLUK NAFAKASI
TMK’da kabul edilen nafaka türleri, yardım nafakası, yoksulluk nafakası ve iştirak nafakasıdır. Yoksulluk nafakasını düzenleyen TMK m. 175, I uyarınca, “Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir”. Mahkemenin bu nafakaya hükmedebilmesi için varlığı gereken şartlar, nafaka talep eden eşin kusursuz ya da daha az kusurlu olması, boşanma dolayısıyla yoksulluğa düşmesi ve takdir edilecek nafakanın, bunu ödeyecek eşin mali durumu ile orantılı olmasıdır1. Süresiz olarak hükmedilecek yoksulluk nafakası, TMK m. 176, III uyarınca alacaklının yeniden evlenmesi ya da taraflardan birinin ölümü halinde kendiliğinden son bulacaktır. Bu haller dışında, yoksulluk nafakasının azaltılabilmesi ya da kaldırılabilmesi için bir mahkeme kararının varlığı gerekir. Mahkeme kararı da ancak alacaklının evlilik olmaksızın bir başkası ile fiilen birlikte yaşaması, yoksulluğun ortadan kalkması, haysiyetsiz hayat sürülmesi ya da tarafların mali durumunun değişmesi sebeplerine dayanılarak verilebilecektir. Nafaka borçlusu hakkında iflâsın açılması, kendiliğinden nafakayı sona erdiren bir sebep olarak düzenlenmemiştir. İflâs, ancak nafaka yükümlüsünün mali gücünü ortadan kalkması halinde mahkeme kararı ile nafaka yükümlülüğünün sona erdirilmesine yönelik bir karar alınmasını sağlayabilecektir.
