AB’nin ‘Dijital Tek Pazar Hedefi’ Çerçevesinde Coğrafi Engellemeler (Geoblocking) ile Mücadelesi

The Battle Between Eu’s Digital Single Market Goal and (Geoblocking) Practices

Şirin GÜVEN

AB Komisyonu, dijital çağın sunduğu ekonomik ve sosyal faydalardan daha fazla yararlanmak amacıyla AB Tek Pazarı’nı çevrimiçi ortama genişletmeye karar vermiş ve Avrupa İçin Dijital Tek Pazar Stratejisi’ni yayınlamıştır. Strateji’de öngörülen tedbirlerden bir tanesi, çevrimiçi hizmetlere erişimi engelleyen haksız coğrafi engellemeleri ortadan kaldırmaktır. Bu amaçla Komisyon, sırasıyla, kapsamı daha dar olan Çevrimiçi İçerik Hizmetlerinin Sınır Ötesi Taşınabilirliği Hakkında AB Tüzüğü ve sonrasında coğrafi engellemeleri daha genel bir çerçevede yasaklayan Haksız Coğrafi Engellemeler Hakkında Tüzüğü yayımlamıştır. Bununla birlikte, bu tür engellemelere en sık başvurulan görsel-işitsel hizmetlerin kapsam dışında bırakılması nedeniyle Haksız Coğrafi Engellemeler Hakkında Tüzük’ün, konuya yeni bir yaklaşım ya da çözüm getirmediği, bu nedenle Dijital Tek Pazar’ın oluşumuna önemli bir katkıda bulunmadığı söylenebilir.

Coğrafi Engelleme, Konum Belirleme, Dijital Tek Pazar, Çevrimiçi İçeriğe Erişim, Eser Sahibinin Hakkı, Sınır Ötesi Ticaret.

In order to make much better use of economic and social opportunities of digital age, EU Commission decided to expand EU Single Market to online context and published a Communication on a Digital Single Market Strategy for Europe. One of the measures set forth in the Strategy is the removal of unjustified geoblocking practices. For this purpose, Commission published firstly Regulation on Cross-border Portability of Online Content Services in the Internal Market, which has a narrower scope regarding geoblocking practices and Regulation on Unjustified Geoblocking and Other Forms of Discrimination subsequently, which prohibits geoblocking practices on a larger framework but excludes audio-visual services from its scope, where geoblocking practices are often used with. In this respect, it would be fair to say that Unjustified Geoblocking Regulation seems to provide no new approach or solution to geoblocking practices related to audio-visual services and therefore does not contribute to a significant extent to the formation of Digital Single Market.

Geoblocking, Geolocation, Digital Single Market, Access to Online Content, Copyright, Cross-Border-Trade.

GİRİŞ

AB Komisyonu, AB İç Pazarı’nın dijital çağın sunduğu ekonomik büyüme, istihdam fırsatları ve diğer sosyal ayrıcalıklardan tümüyle yararlanmadığı düşüncesiyle, ekonomideki dijitalleşmenin seviyesini ve teknolojinin modern ekonomik sistemler üzerindeki etkisini de dikkate alarak, dijital tek pazar kurmaya karar vermiştir. AB Tek Pazarı’nın çevrimiçi ortama genişletilmesi olarak da ifade edilebilecek olan AB Dijital Tek Pazar Hedefi’ni ve bu Hedef’e ulaşmak için atılması gereken adımları, Komisyon, 6 Mayıs 2015 tarihinde yayınladığı "Avrupa İçin Dijital Tek Pazar Stratejisi (DTPS)"nde belirtmiştir. Bu adımlardan bir tanesi de, çevrimiçi erişime yönelik coğrafi engellemelerin (geoblocking) önlenmesidir. Coğrafi engelleme, dijital içeriğe ve diğer çevrimiçi hizmetlere erişimi, internet kullanıcısının coğrafi konumuna dayanarak sınırlama imkânı veren teknolojidir. Bu sınırlama, erişimin tamamen engellenmesi ya da internet kullanıcısının kendi bulunduğu bölgeye hizmet sunan internet sitesine, izni veya haberi olmadan, yönlendirilmesi şeklinde olabilmektedir. Bunun dışında, fiziki malların çevrimiçi satışında da, örneğin, belli bir bölgenin dışına mal ya da hizmetin teslimatından kaçınma ya da belli bir bölgenin dışından ödeme kabul etmeme şeklinde coğrafi engellemeler ile karşılaşılmaktadır. AB Komisyonu, DTPS’nde, coğrafi engellemeyi, tüketici memnuniyetsizliğinin ve İç Pazar’ın parçalanmasının önemli sebeplerinden birisi olarak saymış ve haksız coğrafi engellemeyi önleyecek tedbirleri alma konusundaki kararlılığını açıkça ortaya koymuştur. Bununla birlikte, coğrafi engellemeyi hukuka aykırı olarak niteleyip tümüyle yasaklayan hukuki bir düzenleme ya da mahkeme kararı henüz mevcut değildir. Başka bir deyişle, coğrafi engellemeye başvurma sebeplerinin bazı durumlarda haklı görülebileceği tartışmaları yapılmaktadır. Bu noktada 2018/302 sayılı Haksız Coğrafi Engellemeler Tüzüğü’nün getirdiği yasakların bu tartışmaların sonlandırılmasına katkıda bulunup bulunmadığı önem taşımaktadır. Bu çalışmada, öncelikle, coğrafi engelleme kavramı ve bu yönteme başvurulma nedenleri üzerinde durulduktan sonra, DTPS’nin genel bir çerçevesi sunulacak ve son olarak AB’nin coğrafi engellemeler ile ilgili iki önemli Tüzüğü, DTPS’nde belirlenen hedefler doğrultusunda değerlendirilmeye çalışılacaktır.

I. COĞRAFİ ENGELLEMEYE GENEL BAKIŞ

İnternet kullanıcıları, YouTube’da fikri mülkiyet hakkı ile korunan bazı videolara ulaşmaya çalıştıklarında zaman zaman, "Bu içeriğe bulunduğunuz bölgede şu anda ulaşılamıyor”¹ ifadesi ile karşılaşmaktadırlar. Lisans sahibi içerik dağıtıcısının, internet kullanıcısının dijital içeriğe erişimini, coğrafi konumuna dayanarak sınırlandırmasına izin veren teknoloji, coğrafi engelleme² olarak adlandırılmaktadır³. Söz konusu dijital içerik, çoğu zaman fikri mülkiyet hakkı ile korunan, örneğin bir televizyon programı, şarkı, müzik albümü ya da yazılım gibi içeriklerden oluşmaktadır. Bu tür içeriğe, genellikle, internet üzerinden yapılan kesintisiz yayın (streaming) yoluyla erişilebilmekte ya da içerik, kişisel cihaza yüklenebilmektedir (download). Ayrıca coğrafi engelleme, seç-izle (video-on-demand) abonelik hizmeti olan Netflix gibi ücretli ya da YouTube videoları gibi ücretsiz içeriğe uygulanabilmektedir⁴.

Coğrafi engelleme, konum belirleme (geolocation) olarak adlandırılan bir dizi teknolojiye dayanmaktadır. Konum belirleme teknolojileri, internete bağlı bir cihazın fiziki konumunu belirlemeye yarar. Cihazın konumu, bu cihazı kullanan kişinin konumu ile aynı olabileceği gibi farklı da olabilir. Günümüzde, internete bağlı cihazlar, kullanıcıların mevcut olmadığı yerlerde bulunabilmekte, hatta bu cihazlara birden fazla kullanıcı farklı yerlerden erişebilip onları kullanabilmektedir. Bu nedenle, cihazın kullanıcısı mevcut olsa bile konum belirleme teknolojisi, cihazın kullanıcısının kimliğini mutlak surette ortaya çıkarmayabilmektedir⁵.