Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Model Anlaşmaları ve Türkiye-Almanya Anlaşması’nda Ticari Kazanç ve Gayrimaddi Haklara İlişkin Belirlemeler

Determinations on Business Income and Incorporeal Right in Prevention of Double Taxation Model Conventions and the Agreement Between Turkey-Germany

Selda TANER

“Çifte vergilendirmeyi önlenmek amacının” bir mit olup olmadığı akılları kurcalamaya devam etse de hem yükümlülerin hakları hem devletlerin çıkarları açısından bu amacın dengeye oturtulması gerektiği hususunda uzlaşmak mümkündür. Çifte vergilendirmede gelir, önemli bir hacim ve derinliğe sahiptir. Gelir unsurları arasında uluslararası vergi hukuku bağlamında ticari kazançların çalışmalarda pek ele alınan bir konu olmadığı, gayrimaddi hakların ise büyük tartışmalara yol açmış bir kavram olduğu ifade edilebilir. Aynı zamanda birbirleri ile bağlantılı olan bu iki konunun; BM ve OECD Model Anlaşmaları ile Türkiye-Almanya Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi ve Vergi Kaçakçılığını Önleme Anlaşması’nın yalnızca ilgili hükümleri nezdinde kavranması amaçlanmaktadır.

Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi, Model Anlaşmalar, Türkiye-Almanya Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması, Ticari Kazanç, Gayrimaddi Hak Bedelleri.

Even with the ongoing controversies on whether “the purpose of preventing double taxation” being a myth, it is possible to agree on the necessity to put a balance between the terms of both the rights of the tax payers and the interests of the states. In double taxation, income has a significant volume and depth. In the context of international tax law, it can be stated that, among the income elements, business income is not a subject that has been handled much in the studies, meanwhile the incorporeal right is a concept that caused great controversy. At the same time, these two issues that are related to each other are intended to be understood only in accordance with the relevant provisions of: The OECD Model Tax Convention on Income and Capital; United Nations Model Double Taxation Convention Between Developed and Developing Countries; Agreement Between the Federal Republic of Germany and The Republic of Turkey for the Avoidance of Double Taxation and of Tax Evasion with Respect to Taxes on Income.

Prevention of Double Taxation, Model Conventions, Agreement Between the Federal Republic of Germany and the Republic of Turkey for the Avoidance of Double Taxation, Business Income, Incorporeal Right.

GİRİŞ

Devletlerin vergilendirme yetkileri kapsamında şahsilik ve mülkilik ilkelerini aynı vergiler bakımından bire bir örtüşür biçimde kabul etmemeleri, aynı yükümlü ve aynı vergi konuları üzerinde birden fazla devletin vergilendirme yetkisinin doğmasına yol açmaktadır.¹ Çifte vergilendirme şeklinde ifade edilen bu çakışma durumunun önlenmesi için devletlerin vergilendirme yetkilerini sınırlandırmaları gerekmektedir. Vergilendirme yetkileri, devletlerin kendi vergi kanunlarında tek yanlı olarak sınırlanabileceği gibi uluslararası anlaşmalarla karşılıklı olarak da sınırlandırılabilir. Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları genellikle gelir, servet ve veraset ve intikal vergileri alanlarında yapılmaktadır.² Birleşmiş Milletler’in çifte vergilendirmenin önlenmesine yönelik³ ve OECD’nin gelir ve servet üzerinden alınan vergilerde çifte vergilendirmenin önlenmesi hususunda model anlaşmaları bulunmaktadır.

Çifte vergilendirmenin önlenmesi model anlaşmalarında yer alan gelir unsurlarından ticari kazanç ve gayrimaddi haklara ilişkin hükümler, burada incelenmeye çalışılmıştır. OECD Modeli esas alınarak, ticari kazançlar ve gayrimaddi haklar konularında uluslararası alanda öngörülen düzenlemelerin anlaşılması amaçlanmıştır. Her iki model anlaşmadan da sonra imzalanan 2012 tarihli Türkiye-Almanya çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşmasının⁴ ticari kazançlar ve gayrimaddi haklara ilişkin hükümlerinin OECD Modeli ve BM Modeli’nden ayrılan noktaları, genel hatlarıyla saptanmaya çalışılmıştır. Her üç anlaşmanın ticari kazançlar ve gayrimaddi haklar hükümlerinin kesiştiği ve ayrıldığı noktaları belirlemek ve bu hususlara ilişkin uluslararası düzenlemelerde ideal alınan güncel çerçeveyi ortaya koymak, çalışmanın kapsamını oluşturmaktadır.

I. TİCARİ KAZANÇLAR

Gelir üzerinden alınan vergiler bakımından önemli ve kapsamı geniş bir unsur teşkil eden ticari kazançlara ilişkin düzenlemeler, en çok tartışılan hususlardandır. Ticari kazançlar, OECD ve BM Model Anlaşmalarının 7. maddelerinde düzenlenmekte ve bu düzenlemeler arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır. OECD Modeli’nin 2010 güncellemesi sırasında üye ülkelerden Türkiye, Meksika, Yunanistan ve Şili; ticari kazançlar düzenlemesi olan 7. maddeye çekince koymuşlar ve maddenin eski halini uygulayacaklarını beyan etmişlerdir.⁵ Bu çekince, ticari kazançlar hususunda üye ülkeler arasında farklı anlayışların yer aldığını ve çifte vergilendirmenin önlenmesi amacı bakımından bazı tereddütlerin ortaya çıktığını göstermektedir.