Anonim Şirketin “Kaçış Klozu” Vasıtasıyla Kendi Paylarını İktisap Ederken TTK m. 379’daki Yüzde Onluk Sınır ile Bağlı Olup Olmadığı Sorunu

The Issue of Whether or not a Joint Stock Company is Bound to the Limit of Tenth Percentile in Clause 379 of TCC Through the ‘Escape Clause’ While Acquiring Their Own Shares

Ayşe COŞAR

Anonim şirket, belli bir bedel karşılığında, kendi tüzel kişiliği bünyesinde bulunan pay senedine bağlanmış veya bağlanmamış payların mülkiyetini devren kazanabilir. Ancak şirket kendi paylarını TTK’de düzenlenen şart ve sınırlara uymak koşuluyla iktisap edebilecektir. Kanun koyucu, şirketin kendi paylarını iktisap etmesine ilişkin düzenlemeye TTK m. 379’da yer vermiştir. Bahsi geçen hükümde bir anonim şirketin kendi paylarını, esas veya çıkarılmış sermayesinin onda birini aşan veya bir işlem sonunda aşacak olan miktarda, ivazlı olarak iktisap ve rehin olarak kabul edemeyeceği ifade edilmiştir. Öte yandan borsaya kote edilmemiş nama yazılı payların devrinin sınırlandırmasına ilişkin TTK m. 493 f. 1’de şirketin kendi paylarını iktisap edebileceği özel bir durum olan “kaçış klozu” yer almaktadır. Ancak şirketin, kaçış klozu vasıtasıyla kendi paylarını edinirken, TTK m. 379’daki yüzde onluk sınır ile bağlı olup olmadığı konusunda TTK’de herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Çalışmamızda, kaçış klozu vasıtasıyla kendi paylarını iktisap eden şirketin, TTK m. 379’daki yüzde onluk oran ile bağlı olup olmadığı doktrindeki görüşlerle birlikte incelenecektir.

Anonim Şirketin Kendi Paylarını İktisap Etmesi, Anonim Şirkette Payın Devri, Bağlam, Kaçış Klozu.

A joint stock company may acquire the transfer of the property of shares that are either tied or untied to the share register within the body of legal entity for a certain fee. However, that company may acquire its own shares provided that it obeys the conditions and limitations regulated in the TCC (Turkish Commercial Code). Legislators have involved the regulation on companies’ acquiring their own shares in article 379 of the TCC. The aforementioned provision states that a joint stock company cannot acquire and accept as pledge its own shares as onerous transactions, at an amount which exceeds one-tenth of its principal or issued capital or which will exceed as a result of a transaction. On the other hand, clause 493 f.1 of the TCC, which addresses the restriction of the transfer of unquoted registered shares, includes the ‘escape clause’ which is a specific condition in which a company can acquire their own shares. However, TCC has no provision addressing whether or not the company is bound to the limit of tenth percentile in Clause 379 of TCC through the ‘escape clause’ while acquiring their own shares. This study will examine the issue of whether or not the company acquiring their own shares is bound to the limit of tenth percentile in Clause 379 of TCC through the ‘escape clause’, based on the views in the doctrine.

A Joint Stock Company’s Acquiring Its Own Shares, Assignment of Shares Within A Joint Stock Company, Context, Escape Clause.

Giriş

Anonim şirket paylarının devrine ilişkin TTK’deki kanunî sınırlamaların başında anonim şirketin kendi paylarını iktisap etmesi gelmektedir. Anonim şirket, kendi paylarını, TTK m. 379’daki şartlara riayet ederek iktisap edebilecektir. Söz konusu şartlar, şirketin malvarlığını korumak ve sermeyenin pay sahiplerine iadesini engellemek için getirilmiştir. Zira anonim şirket, alacaklılarına karşı yalnızca malvarlığı ile sorumludur. Bu sebeple kanunkoyucu, şirket alacaklılarının menfaatini korumak amacıyla şirketin kendi malvarlığı üzerinde serbestçe tasarruf etmesini engellemiştir. Diğer taraftan TTK’da, anonim şirketin kendi paylarını iktisap etmesine izin veren iradi sınırlamalar da yer almaktadır. Bahsi geçen durum TTK m. 493/1-c. 2’de düzenlenmiştir. Hüküm uyarınca, anonim şirket, devredene, paylarını, başvurma anındaki gerçek değeriyle, kendi veya diğer pay sahipleri ya da üçüncü kişiler hesabına almayı önererek, onay istemini reddedebilecektir. Dolayısıyla pay devri esnasında şirketin kendi paylarını iktisap etmesine izin verilmiştir. Ancak bu izinin hangi şartlarda olacağı konusunda kanun koyucu sessiz kalmıştır. Çalışmamızda kaçış klozu vasıtasıyla anonim şirket, kendi paylarını devralırken TTK m. 379’daki şartlara -özellikle yüzde onluk sınıra- riayet edip etmeyeceği incelenecektir.

I. TTK m. 379 Uyarınca Anonim Şirketin Kendi Paylarını İktisap Etmesi

Anonim şirketin kendi paylarını iktisap etmesi, belli bir bedel karşılığında, kendi tüzel kişiliği bünyesinde bulunan pay senedine bağlanmış veya bağlanmamış payların mülkiyetini devren kazanması işlemidir.¹ TTK uyarınca anonim şirket kendi paylarını, ancak Kanunda düzenlenen şartlara ve sınırlara uymak koşuluyla iktisap edebilir. Söz konusu hükümler Kanunda “Şirketin kendi paylarını iktisap veya rehin olarak kabul etmesi” kenar başlığı altında m. 379 ile m. 386 arasında düzenlenmiştir. TTK m. 379’da bir anonim şirketin kendi paylarını, esas veya çıkarılmış sermayesinin onda birini aşan veya bir işlem sonunda aşacak olan miktarda, ivazlı olarak iktisap ve rehin olarak kabul edemeyeceği ifade edilmiştir. Ayrıca bu hükmün, bir üçüncü kişinin kendi adına, ancak şirket hesabına iktisap ya da rehin olarak kabul ettiği paylar için de geçerli olacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla, anonim şirketin kendi paylarını iktisap etmesine sınırlı olarak izin verilmiştir.

Anonim şirket, kendi paylarını iktisap ederken, payın senede bağlanıp bağlanmaması ya da pay senede bağlanmış ise, senedin hamiline, nama, gerçek nama veya bağlı nama yazılı olması iktisap açısından etkili değildir.² Ayrıca pay senetlerinin yerini tutmak üzere geçici olarak çıkarılan ilmühaberler, şirketin kendi paylarını iktisap etmesi kapsamında değerlendirilecektir. Şirketin kendi payları üzerindeki intifa hakkını iktisap etmesi de söz konusu kapsamdadır. Ancak şirketteki ortaklık payını temsil etmeyen intifa senetleri,³ opsiyon senedi⁴ ve tahviller⁵ iktisap kapsamında değildir.⁶