Sözleşme Özgürlüğü Kavramı ve Bu Kavramın Kredi Hayat Sigortaları ile İlişkisi

The Concept of the Freedom of Contract and the Relation of This Concept With Credit Life Insurances

Seda YILDIZ

Uygulamada herhangi bir sebeple kredi çekmek isteyen müşterilere, bankalar tarafından krediye bağlı olarak bir hayat sigortası yaptırma zorunluluğu getirilmektedir. Talep edilen hayat sigortasının yaptırılmaması durumunda, krediye olumlu cevap verilmemektedir. Kredi alanın hayat sigortası yaptırmayı kabul etmesi halinde ise, sigorta şirketinin seçimi genellikle bankalar tarafından yapılmaktadır. Kredi almak isteyen müşterilere kredi hayat sigortası yaptırılması zorunluluğu hakkında kanuni bir düzenleme yoktur. Dolayısıyla, kredi hayat sigortasında, sigorta sözleşmesinin kurulması hususunda sözleşme özgürlüğü ilkesi geçerlidir. Bu kapsamda, kredi alan kredi hayat sigortası yaptırmak zorunda değildir. Kredi alanın, kredi hayat sigortası yaptırmayı kabul etmesi durumunda ise, sigorta şirketini seçme özgürlüğüne sahiptir. Kredi hayat sigortası, kredi sözleşmesi ile uyumlu bir şekilde düzenlenmelidir. Kredi hayat sigortasında sözleşme özgürlüğü sorunu değişik yönleriyle Yargıtay kararlarına da konu olmuştur. Çalışmada yargı kararlarından da yararlanılarak kredi hayat sigortasında sözleşme özgürlüğü hususundaki güncel meseleler üzerinde durulacaktır.

Kredi Hayat Sigortası, Bakiye Borç Hayat Sigortası, Kalan Kredi Borç Sigortası, Sözleşme Özgürlüğü, Sözleşme Serbestisi.

In practice, customers who want to get credit for any reason are obliged to make a life insurance depending on the credit by banks. In case the requested life insurance is not made, the credit is not answered positively. If the borrower accepts to make a life insurance, the selection of insurance company is generally carried out by banks. There is no legal regulation on obligation to provide a credit life insurance to customers who want to get credit. Accordingly, freedom of contract is valid regarding the establishment of insurance contract in the credit life insurance. In this context, the borrower does not have to make a credit life insurance. In case of accepting to make a credit life insurance, the borrower has the freedom of selection the insurance company. The credit life insurance should be arranged in accordance with the credit contract. The issue of freedom of contract in the credit insurance is the matter that is also discussed in the Court of Cassation’s decisions with different aspects. In this study, the contemporary issues about the freedom of contract in the credit life insurance will be elaborated by utilizing from judicial decisions.

Credit Life Insurance, Balance Due Life Insurance, Balance Credit Life Insurance, Freedom of Contract.

I. Sözleşme Özgürlüğü (Die Vertragsfreiheit)

Türk hukukunda bireylerin hukuki işlemlerde bulunmasında hâkim olan ilke, kural olarak irade özerkliğidir. Buna göre, bireyler hukuki işlemlerde bulunurken ve borç altına girerken diledikleri düzenlemeleri yapma hakkına sahiptir. İrade özerkliği, sözleşme hukukunda kendisini sözleşme özgürlüğü olarak göstermektedir.¹ İrade özerkliğinin bir parçası olan sözleşme özgürlüğü,² esasen, sözleşme hukukunun temelini oluşturmaktadır.

Sözleşme özgürlüğü, bireylerin hukuk düzeninin sınırları içerisinde kalmak kaydıyla, dilediği sözleşmeyi dilediği biçimde düzenleme yetkisi olarak tanımlanabilir.³ Sözleşme özgürlüğü, TBK m. 26’da (eBK m. 19) düzenlenmektedir. Anılan düzenlemeye göre, “taraflar, bir sözleşmenin içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebilirler”. Bu hükmün mehazı İsviçre Borçlar Kanunu (OR) Art. 19/I’dir. Sözleşme özgürlüğünden maksat mutlak ve sınırsız bir özgürlük değildir.⁴ Gerçekten, TBK m. 27/I’de sözleşme özgürlüğünün sınırları hükme bağlanmıştır. Söz konusu düzenlemeyle, “kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olan sözleşmeler”in kesin olarak hükümsüz olacağı ifade edilmektedir. Bu hükmün mehazı ise OR Art. 19/II ve 20/I’dir. 818 sayılı Borçlar Kanunu’nda (BK) TBK m. 27/I’deki düzenleme, BK m. 19/II’de yer almaktaydı.⁵

TBK m. 26’da sözleşme özgürlüğü sadece sözleşmenin içeriği⁶ bakımından ele alınmaktadır. Bu düzenleme, sözleşme özgürlüğünün tüm yönlerini kapsamamaktadır. Şöyle ki, sözleşme özgürlüğü taraflara sadece sözleşmenin içeriğini düzenleme hakkını vermez. Öğretide, anılan hükümde var olan özgürlüğün sözleşmenin içeriği bakımından söz konusu olduğu ifade edilmektedir.⁷ Lafzi yorum metoduna dayanılarak varılan bu sonucun aksine sözleşme özgürlüğü, birçok serbestiyi kapsayan çok daha geniş bir kavramı ifade eder.⁸