Fonogram Yapımcılarının 1995 Öncesi Yapımlarında Mali Hak Sahipliği
Economic Rights of Phonogram Producers for Their Productions Before 1995
İlhami GÜNEŞ
Eserden doğan fikri ve sanatsal haklar 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 70 ila 75 maddelerine göre koruma altındadır. Bağlantılı haklar ise 80. maddede düzenlenmiş olup müzik yapımcılarının fonogramdan doğan hakları bu kapsamdadır. İhlallere karşı hukuki çareler arasında, tecavüzün durdurulması (m. 66-68); tecavüzün önlenmesi (m. 69); tazminat (m. 70); elde edilen karın transferi (m. 70/3) davaları yer almaktadır. Fonogram yapımcısı da bu haklardan yararlanabilmektedir.
Fikir ve Sanat Eseri, Fonogram Yapımcısı, Bağlantılı Haklar, Tazminat.
Intellectual and artistic rights arising from a work are under protection according to the articles between 70 and 75 of Code of Intellectual and Artistic Works no 5846. Related rights were regulated in article 80 and the rights of music producers arising from phonograms are within this scope. Among the legal remedies against violations are cessation of infringement (art. 66-68); prevention of violation (art. 69); compensation (art. 70); transferring the generated profit (art. 70/3) cases. Phonogram makers can also take advantage of those remedies.
Intellectual and Artistic Work, Phonogram Producer, Related Rights, Compensation.
I. Bağlantılı Haklar
Ülkemizde, telif hakları alanında yerleşik ve mükemmel bir kanunlaştırma yapılabilmiş değildir. İkinci Dünya savaşından sonra ülkemize gelen ve hukukumuza büyük katkılar yapmış olan Hirsch’in tasarladığı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, ihtiyaçların ve zamanın zorlaması ile yapılan değişikliklere bağlı olarak, artık ancak dikkatli uzman hukukçuların çözümleyebileceği bir kompleks bilmeceler dizisi haline gelmiştir.1
Türk fikir ve sanat eserleri hukukunda eser sahibi merkez öğe olup, eser sahibi dışında, eserin topluma ulaşması ve yaygınlaşmasında katkıda bulunan gerçek ve tüzel kişilerin bağlantılı hakları FSEK 80’inci maddede düzenlenmektedir. Bağlantılı haklar, komşu haklar ile bunlara ek olarak filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren film yapımcılarının sahip oldukları hakları ifade etmekte olup, FSEK’in 1/B maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi geniş bir düzenlemedir. Komşu haklar ise; (1) fikir ve sanat eserlerini özgün bir tarzda icra eden ve yorumlayan icracı sanatçılarla, (2) bir icrayı ya da sesleri ilk defa tespit eden ses taşıyıcısı (fonogram) yapımcılarının ve (3) radyo- televizyon kuruluşlarının, yani yayımcılarının haklarıdır.2 5101 sayılı Yasayla, 12.03.2004 tarihinde bandrol yoluyla koruma imkânı da getirilmiştir; ne var ki sorunlar yine bitmemiştir.
Müzik eserlerinin ilk tespitini yapan fonogram yapımcıları, müzik eserlerini fonograma okuyan icracı sanatçılar, radyo ve televizyon kuruluşları komşu hak sahibidirler (FSEK m. 80/1-3). Diğer bağlantılı hak sahipleri ise sinema eserlerinin ilk tespitini gerçekleştiren film yapımcılarıdır. Film oyuncularının da icracı sanatçı sayılmaları gerekir (FSEK m. 80/2). Bağlantılı haklar, asıl eser sahibi dışında, ama eserin geniş toplum kesimlerine ulaşmasına ve yaygınlaşmasına vesile olan gerçek ve tüzel kişilerin haklardır.3 Bu gerçek veya tüzel kişilerin eser üzerinde fikri katkısı emeği olmamakla birlikte eserin değerlenmesi ve tanınmasında kritik katkıları vardır. Bağlantılı haklar eser sahibinin mali ve manevi haklarına zarar vermemek kaydıyla komşu hak sahiplerine ve filmlerin ilk tespitini yapan film yapımcılarına sağlanmaktadır. Komşu haklar eserleri icra eden, oynayan, çalan, özgün biçimde yorumlayan ve tanıtan sanatçılar ile seslerin ilk tespitini yapan girişimci fonogram yapımcılarıdır.4
