Yargı Reform ve Çocuk Hakları Adına 7188 Sayılı Kanunda Çocuk ve Kadınlar Açısından Anayasaya Aykırılıklar İçin Öneri ve Çağrı
Nihat TARIMERİ
ÖZET
1. Adalet Bakanlığı tarafından “Yargı Reform Stratejisi/YRS” Belgesi 30. Mayıs.2019 tarihinde kamuoyu paylaşılmıştır. Adalet ve adalet hizmetine yönelik söz konusu olan çeşitli hukuksal sorunlara yönelik belge de açıklanmıştır. “Hak ve özgürlüklere ilişkin temel perspektif” ile “Avrupa Birliği Perspektifi” şeklindeki bakışla reform için yapılan açıklama arasında 9 amaç, 63 hedef ve 256 faaliyetleri de içeren belge bağlamında “Türkiye Barolar Birliği” de dahil olmak üzere konular ayrı ayrı ve çeşitli şekilde ele alındığı süreç yaşanmıştır.
Belgenin 76. Sayfasında ki açıklamalar arasında 2005 yılından beri 12-15 yaş arasında çocuklar için 600 binden fazla çocuk hapis cezası dahil mahkûmiyet kararları da bu metin de bahsedilmektedir. şeklindeki açıklama adalet için bir lekenin var olduğunu ortaya koymaktadır. Aynı zamanda şimdiye kadar 15 yaşındaki küçük çocuklar için adalet ve hukuk adına yapıştırılan lekeden bu şekilde bahsetmesi çocuklar ile ilgili gelinen durumunu da özetlemektedir.
2. 20 Kasım 1989 tarihinde BM Genel Kurulunda kabul edilen ve Türkiye tarafından 2.9.1990 tarihinde onaylanan ve de 7.4.2004 tarihinden itibaren iç hukukun parçası BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (ÇHS) günümüzde 30. yılını doldurmuştur. Sözleşmenin önsözünde ki Pekin Kuralları standartları, ölçüyü de öne çıkarmakta olup ÇHS’ye saygı duyulması, korunması ve geliştirilmesi önemli anayasal ödev ve görevi de öne çıkarmaktadır. Gençlik evrelerinin bir bölümünü de içeren çocuklara yönelik yarar ve esenliğinin öncelik olması bağlamında Türkiye açısından yükümlük söz konusudur. Yargı ve reform adına da oluşturulan süreç sonucunda ise Adalet Bakanlığı tarafından “Yargı reform Stratejisi-Paket 1” şeklindeki metin ise AKP Gurubu tarafından değerlendirilmiştir. Görüldüğü gibi 30 Eylül 2019 Tarihinde teklif TBMM sunulmuştur. Teklif 1-8 Ekim 2019 tarih arasında Esas Komisyon olan Adalet Komisyonu değerlendirilip bir iki maddede yapılan küçük değişiklik yapılmış ve muhalif açıklamalarıyla birlikte raporlaştırılmış, Genel Kurula sevk edilmiştir. Madde ve içerik açısından ise bu süreçte uzmanlık bağlamında tali komisyon açısından Anayasa Komisyonu, Avrupa Birliği ve Uyum Komisyonu, Sağlık Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyon tarafından görüş alınmadan maddeler dahi ele alınamamıştır. Genel ve maddeler açısından ÇHS dahil sözleşmeler konusunda anayasa uygunluğun ele alın(a)madığı 2 ve 07.10.2019 tarihli tutanaklara da yansıtılmıştır. Görüşmeler arasında örneğin 7.10.2019 tarihli tutanakta Yargıtay Temsilcisi tarafından yapılan açıklamalar arasında gibi bilgiye de ayrıca yer vermektedir. Oluşturulan metnin bir iki küçük değişiklik sonucu teklife dönüşen metin ise 9-10-15 -16 Ekim 2019 tarihli Genel Kurulda görüşülüp kabul edilmiştir. Adalet komisyonunda ki yapılan görüşmelerin 300 sayfaya yakın tutanaklara yansımış olup çocuklar açısından ilgili maddeler için yapılan görüşmeler ise sadece 20-30 sayfada olması ortaya çıkan sorunlara bakış ve önemini de yansıtmakta olup çocuk ve kadın açısından samimiyetten uzak bir durum gerçekler arasındadır. Özellikle günümüzde 30. yılınını kutlayan ÇHS için de göstergedir. Böyle süreç sonucu 24.10.2019 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanmış olan 7188 sayılı “Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” da özellikle çocuklar ve sosyal koruma ile ilgili bazı düzenlemeler bu görüşmeler sonucu yer verilmiştir. Bunlar arasında Türk Medeni Kanunu ve Aile Mahkemeleri ile ilgili bazı maddeler ve Ceza Muhakemesi Kanunu, Çocuk Koruma Kanunu ile ilgili maddelerin Anayasa’ya uygunluğun ve hak olan sosyal hizmetler ile ilgili boyut bu çalışmada birlikte ele alınacaktır.
BÖLÜM 1 4787 Sayılı Kanundaki “Uzmanlardan” İbaresi ve “Pedagog”
Madde 14 - 9/1/2003 tarihli ve 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanunun 5’inci maddesinin başlığı “Uzmanlardan yararlanma” şeklinde, birinci fıkrası aşağıdaki şekilde ve üçüncü fıkrasında yer alan “18.6.1927 tarihli ve 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununda” ibaresi “12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununda” şeklinde değiştirilmiştir.
“Aile mahkemeleri,
1. Davanın esasına girilmeden önce veya davanın görülmesi sırasında, mahkemece istenen konular hakkında taraflar arasındaki uyuşmazlık nedenlerine ilişkin araştırma ve inceleme yapmak ve sonucunu bildirmek,
