Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Kişisel Verilerin İşlenmesinde Adli ve Önleyici Amaçla Öngörülen İstisnaların Ulusal ve Uluslararası Hukuka Göre Değerlendirilmesi

Evaluation of Exceptions Provided for Judicial and Preventive Purposes on Processing of Personal Data According to National and International Law

Baran KIZILIRMAK

Çalışmada kişisel verilerin işlenmesine ilişkin güvence, sınırlama, ilke ve hakların; adli ve önleyici amaçlı faaliyetler bakımından nasıl daraltıldığı (istisna tutulduğu) incelenmektedir. Adli ve önleyici amaçla veri işlemede de sayılan güvence, sınırlama ilke ve hakların bir kısmı geçerlidir. Fakat bunlar özel hukuk ilişkilerinde olduğu kadar geniş boyutta sağlanmamaktadır. Uluslararası ve uluslarüstü mevzuattaki genel eğilim, adli ve önleyici amaçlı faaliyetlerin, kişisel verilerin işlenmesine ilişkin kuralların bir kısmından istisna tutulması; ulusal güvenlik amacıyla gerçekleştirilen istihbari faaliyetlerin ise tamamen istisna tutulması yönündedir. Ancak ikincisine ilişkin tartışmalar sürmektedir. Çalışmada, Türk hukuku ve literatüründeki eksiklik de gözetilerek hem 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu hem de konuya ilişkin önemli bazı uluslararası ve uluslarüstü hukuk metinleri incelenmiştir. Bunların adli ve önleyici amaçla kişisel veri işlemede istisnaların öngörülmesine ilişkin yaklaşımı değerlendirilmiştir. Bu güvence, sınırlama, ilke ve hakların her biri ayrı birer çalışma konusudur; bu çalışmada ana hatlarıyla üzerinde durulmakla yetinilmiş olup, konu çalışmanın kapsamını daha fazla genişletmemek amacıyla karşılaştırmalı hukuk disiplini altında incelenmemiştir.

Kişisel Veri, Kolluk, Adli ve Önleyici Amaç, İstisna, 2016/680 Sayılı Direktif, GDPR, 108 no.lu Sözleşme.

In this study, how the safeguards, restrictions, principles and rights regarding the processing of personal data in judicial and preventive activities are restricted (excluded) is analyzed. Some of these safeguards, restrictions, principles and rights are also valid for data processing in judicial and preventive purposes. However, these are not ensured in a wide scale as in private law relations. General tendency in international and supranational regulations is excluding the judicial and preventive activities from some of the rules in personal data processing; while intelligence activities carried out for the purpose of national security are to be totally exempted. However, the debate on the latter continues. In this study, taking into account the lack in Turkish law and academic studies, both the Law on the Protection of Personal Data No. 6698 and some of the important international and supranational regulations relating to the topic are examined. Their approach in providing exceptions in personal data processing for judicial and preventive purposes was evaluated. Each of these safeguards, restrictions, principles and rights are subject to separate studies; in this study they are only evaluated superficially, also the issue hasn’t been analyzed under comparative law discipline.

Personal Data, Law Enforcement Forces, Judicial and Preventive Purpose, Exception, Directive No: 2016/680, GVKT, Treaty No: 108.

I. Giriş

Teknolojideki gelişmeler, toplumsal yaşamın her alanında devasa boyutta veri elde etme, depolama ve onları değerlendirme olanağı doğurmuş, bu durum kişisel verilerin korunmasını günümüzün en çok tartışılan konularından biri olmasını sağlamıştır. Gerçekten bir yanda insanların kişisel verilerine ilişkin güvenlik beklentisi, diğer yanda ise Big Data’nın (Büyük Veri) ve sağladığı olanakların tartışıldığı günümüzde toplumsal yaşamın, devamlı olarak veri işleme faaliyeti üzerinden gelişmesi kişisel verilerin korunması konusunu son derece önemli kılmaktadır.

Yeni ve güncel bir konu olduğundan kişisel verilerin korunmasına ilişkin literatürde çok sayıda çalışma bulunmaktadır. Günümüzdeki hukuki çalışmalar konuyu çoğunlukla özel hukuk boyutuyla ele almakta; tartışmalar örneğin tüzel kişilerin gerçek kişilere ait kişisel verileri işleme usulü, güvenceler ve bu konudaki hak ve yükümlülükler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Ancak kişisel verilerin işlenmesi bununla sınırlı değildir; devlet de yetkili merciler aracılığıyla kişisel veri işlemektedir. Konu yabancı hukuk literatüründe de son yıllarda gündeme getirilmekle birlikte; özel hukuk boyutunun aksine yetkili resmi mercilerin suçların önlenmesi, aydınlatılması, cezaların infazı gibi amaçlarla kişisel veri işlemesi hususunun üzerinde oldukça az durulmaktadır.

Bahsedilen amaçlarla kişisel veri elde edilmesini sağlayan yöntemlerin bir kısmı esasen başka bir hakka (genellikle özel yaşamın gizliliği) müdahalede bulunmaktadır. Dolayısıyla hukuk düzenlerindeki klasik yaklaşım, bu hak ekseninde söz konusu yöntemlerin uygulanmasını temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması rejimine uygun olarak belirli güvencelere bağlamaktır. Örneğin, adli amaçla telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi sonucunda elde edilen kişisel verileri de içeren kayıtların gizli tutulacağı; bunların bazı durumlarda ve belirli süre sonra yok edileceği (CMK m.137)1 gibi hususlar bu tedbirle bağlantılı olarak düzenlenmiştir.2 Bununla birlikte, günümüzde kişisel verilerin korunması hakkının özel yaşamın gizliliğinden ayrı bir hak olarak ortaya çıkması sonucunda; adli ve önleyici amaçlı yöntemler, ayrıca kişisel verilerin korunması hakkından doğan güvence ve sınırlamalara kavuşturulmaktadır.