İmar Planlarında Kamu Yararı Denetimi
The Supervision of the Public Interest in Zoning Plans
Hulüsi Alphan DİNÇKOL
Kamu yararı, toplum tarafından dönemsel olarak incelenen bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Kavramın toplumun çeşitli kesimleri tarafından farklı bir şekilde değerlendirilmesi, tanımlamanın zorluğunu ortaya koymaktadır. Bu durum, imar planlarının düzenlenmesi bakımından yasamanın, idarenin ve yargının işini daha da zorlaştırmaktadır. Yasama organı tarafından çıkarılmış olan kanunlar (özellikle 3194 sayılı İmar Kanunu) tarafından kamu yararı kavramının tam olarak açıklamaması, kanunların somut olaylar üzerinde yetersiz kalmasına neden olmaktadır. Bunun yanı sıra imar planlarının hazırlanmasında, ilgili idarelerin görevi olan kamu ihtiyaçlarının karşılanmasının tam olarak sağlanabilmesi için ilgili ihtiyaca yol açacak kamu yararının somutlaştırılması zorunludur. Somutlaştırmanın sağlanabilmesi için imar planını düzenlemek ile görevli olan idarenin imar planının hazırlanması sırasında hem o yerde yaşayan topluluğun ihtiyaçlarını tam olarak belirlemesi hem de bu ihtiyacın şehircilik ilkeleri ve bilimsel araştırmalar sonucu tespit etmesi gerekir. Bu bilimsel araştırmalar anlamında ilgili kurum ve kuruluşlardan yararlanmak, idarenin üzerindeki yükün azalması açısından da etkili olmaktadır. Ayrıca yine imar planı yapım sürecine o yerde yaşayan topluluğunda katılması, imar planının demokratik bir şekilde yapılmasını sağlayacaktır. İmar planları üzerinde yapılacak olan idari ve yargısal denetimin, hukuka uygunluğun yanı sıra kamu yararı bakımından da yapılması kaçınılmaz bir gerçektir. Her ne kadar yerindelik denetimi yasağı ile yargı açık bir şekilde sınırlandırılsa da, kamu yararı incelemesi yapmak idari yargının kaçınamayacağı bir görevidir.
Nazım İmar Planı, Uygulama İmar Planı, Kamu Yararı, Somutlaştırma, Ortak İhtiyaç, İdari Denetim, Yargısal Denetim.
The public interest is a concept that is periodically examined by the society. The different evaluation of the concept by various segments of the society illustrates the difficulty of defining it. This situation makes the work of the legislature, the administration and the judiciary even more difficult for the regulation of zoning plans. The fact that the concept of public interest is not fully explained by the laws (especially Zoning Law No.3194) enacted by the legislature makes the laws inadequate on concrete events. In addition, in the preparation of zoning plans, it is compulsory to concretize the public interest that will lead to the relevant need in order to fully meet the public needs which are the duty of the relevant administrations. In order to achieve concretization, the administration responsible for preparing the zoning plan should determine exactly the needs of the community living in that place during the preparation of the zoning plan and determine this need as a result of urbanism principles and scientific researches. Utilizing the relevant institutions and organizations in terms of these scientific researches is also effective in reducing the burden on the administration. Besides the participation of the community living in the relevant area will ensure that the zoning plan is made in a democratic way. It is an inevitable fact that administrative supervision and judicial review to be carried out on the zoning plans shall be carried out in terms of public interest as well as in expediency with the law. Although the judiciary is clearly restricted by the prohibition of expediency, it is a duty of the administrative judiciary to conduct a public interest review.
General Zoning Plan, Implementation Plan, Public Interest, Concretization, Public Need, Administrative Supervision, Judicial Review.
GİRİŞ
Günümüzde yoğun bir şekilde hem yasal hem de idari düzenlemelere konu edilen imar planları, toplum yararının gözetileceği bir amaca hizmet etmesi için yapılmaktadır. Ancak temel amaç her ne kadar toplumun o dönemdeki ihtiyaçlarını karşılamak olsa da, planların yapım sürecinde hem çevrenin hem de ileride ilgili imar planının yapıldığı bölgede yaşayabilecek topluluğun ihtiyaçlarının da gözetilmesi gerekir. Bu kapsamda bir imar planının hazırlanış, değişim veya sonuçlandırılma sürecindeki etkenler bakımından bir yarar incelemesinin yapılması kaçınılmazdır.
İmar planlarının yapılmasındaki temel amaç kamu yararıdır. İdari işlem niteliği olan imar planları bakımından bu tespitin yapılması kaçınılmazdır. Ancak imar planlarının somutlaştırılması bakımından ne tür bir planlamanın kamu yararı olduğu, kamu yararını gerektirecek nedenlerin tespiti, planlama yapma yetkisine sahip olan idarenin takdir yetkisini nasıl sınırlandırıp, genişletebileceği ve asıl olarak bu kamu yararının idari ve yargısal bakımdan nasıl değerlendirilmesi gerektiği hususu önem arz etmektedir. Bu nedenle imar planı bakımından kanunlarda yer alan kamu yararı ifadesinin ne şekilde somutlaştırılacağı, idarenin eline bırakılmış gibi gözükse de idareyi etki altına alabilecek unsurların göz ardı edilmemesi gerekmektedir.
İmar planları bakımından kamu yararının somutlaştırılması sürecindeki denetim ise karşımıza çeşitli idari ve yargısal usulleri çıkarmakta ve dolayısıyla kamu yararını somutlaştırma süreci inceleme altına alınırken, sadece idari usuller yeterli olamamaktadır. Bu kapsamda idari usullerin yanı sıra yargı kararlarının sürece etkisi de inceleme altına alınmalıdır. Bu çalışmada imar planlarının özünü oluşturan kamu yararının denetlenmesi usulleri inceleme altına alınmıştır.
