Ius Gentium ve Uluslararası Hukuk

Ius Gentium and International Law

Ahmet KARAKOCALI

Günümüzde insan ilişkilerinde uygulamalı bir unsur olarak uluslararası hukukun mevcudiyeti birçokları tarafından şüphe veya alaycılık ile karşılanmaktadır ve hukukun kendisi için esas teşkil ettiği iddia edilen bu gibi alanlar savaşan devletler tarafından küçümsendiği zaman uluslararası hukuk bilimini karakterize eden ilk konseptlerin ana hatlarının kullanışsız veya istenmeyen unsurlar olacağı düşünülmektedir.

“Uluslararası hukuk” terimi günümüzdeki kullanımı ile geçmişte kullanılan ve Latince bir terim olan ius gentium’un çevirisi olarak benimsenen “devletler hukuku” teriminin yerini almıştır. Aşina olduğumuz “uluslararası hukuk” tabiri ise tamamen farklı bir kavramı ifade etmektedir. Modern dünyada bu terim D’Aguesseau tarafından benimsenmiştir ve 1773 tarihli eserinin 337. sayfasında görülmektedir; bundan kısa süre sonra “Principles of Morals and Legislation” [Ahlak ve Kanun Prensipleri] (XVII, 326, n. 1) adlı eserinde Bentham tarafından kullanılmış ve o günden bu yana genel kullanımı yaygınlaşmıştır. D’Aguesseau’nun ifadesi (droit entre les gens) şüphesiz ki 1650’li yıllarda Oxford’ta bir Medeni Hukuk Profesörü olan Zouche’nin, Grotius’un önemli araştırmasının amacını açıklarken De Jure Belli Ac Pads’ın Önsözünün ilk paragrafında ifade ettiği görüşü -at jus illud quod inter populos plures aut populorum rectores intercedit, sire ab ipsa natura profectum, aut divinis constitutum legibus, sine moribus et pacto tacito introductum, attigerunt pauci, uni- versim ac certo ordine tractavit hactenus nemo; cum tamen id fieri intersit humani generis- ile uyumlu olarak kullandığı jus inter gentes ifadesinden uyarlanmıştır.

Daha sonra bu konuya geri dönmek için Grotius’un ius gentium’dan ziyade ius inter populos plures -devletler hukuku değil de devletler arasında geçerli bir hukuk- kavramına odaklandığını not etmekte fayda var. Bununla birlikte, sonraki paragrafta hukuku çeşitli yönleriyle ele alırken (pasaj 1, 1, 14) bize bir devletin medeni hukukunun niteliğini anlatır -latius autem patens est jus gentium; id est quod gentium omnium aut multarum volúntate vim obligandi accepit, multarum addidi, quia vix ullum reperitur extra jus naturale, quod ipsum quoque gentium did solet, omnibus gentibus commune. (Cf. alıntılar ile X-XVI arası bölümler.)