Vasiyetnamenin Açılması

Opening of the Testament

Sezer ÇABRİ

Vasiyetname, ölüme bağlı işlem olarak mirasbırakanın ölümüyle birlikte hüküm ve sonuç doğurur. Vasiyetnamenin tek taraflı bir hukukî işlem olması, ilgililerin vasiyetnamenin içeriğinden haberdar olmasını zorlaştırır. Vasiyetnameden doğan hakların kullanılabilmesi veya koşulları varsa vasiyetnamenin iptalinin istenebilmesi ya da vasiyetnamede yer alan bir tasarrufa karşı tenkis davası açılabilmesi için öncelikle vasiyetnamenin açılması ve içeriğinin ilgililer tarafından öğrenilmesi gerekir. Vasiyetnamenin kendine has özelliklerini dikkate alan kanun koyucu TMK m.596’da vasiyetnamenin açılmasını düzenlemiştir. Çalışmamızda genel olarak vasiyetnamenin açılması, açılmanın konusu olabilecek ölüme bağlı işlemler, açılma usulü, açılmanın sonuçları ile vasiyetnamenin tenfizi konuları incelenmiştir.

Vasiyetname, Vasiyetnamenin Açılması, Vasiyetnamenin Açılmasının Hükümleri.

By the death of legator, testament has adjudgement and consequences as testamentary transactions. Since the testament is a unilateral legal transaction, it makes it difficult for the related persons to be aware of the content of the testament. In order to exercise the rights arising from the testament or to request cancellation of the will if there are conditions or to open a case of action for reduction against a saving in the testament firstly the testament must be opened and its contents must be learned by the related persons. Legislator who considers the specific characteristics of the testament arranged the opening of the testament in article 596 of T.C.C. In our study, the opening of the testament, testamentary transactions that may be the subject of opening, opening procedure, results of opening and testament enforcement issues were examined in general.

Testament, Opening of the Testament, The Results of Opening of the Testament.

I. Giriş

Mirasın açılması, miras hukukuna ilişkin hükümlerin ne zaman uygulanmaya başlayacağı anı gösterir. Mirasın mirasçılara geçmesi ve buna bağlanan hukukî sonuçlar mirasın açılmasını ifade eder. Mirasbırakanın ölümü, hem mirasın geçmesini, ölüme bağlı tasarruflar ile miras olgusuna bağlı hakların ve yükümlülüklerin doğmasını sağlar.¹ Görüldüğü üzere, mirasın açılması, mirasbırakanın ölümünü ve buna bağlanan sonuçları ifade eden hukukî bir olgudur. Mirasbırakanın ölümü, başka bir işleme gerek olmadan, mirasın mirasçılara geçmesini ve mirasın geçmesine bağlı sonuçların doğmasını sağlar. Bunun için mirasbırakanın ölümünün bilinmesine veya resmen tespit edilmesine gerek yoktur. Ölüm olgusunun gerçekleşmesi, mirasın açılması için yeterlidir.

Oysa vasiyetnamenin açılması, mirasın açılmasından farklı bir kavramdır. Vasiyetnamenin açılması, mirasın açılmasına bağlı olarak ortaya çıkar ve mirasın açılmasının sonuçlarından biridir. Mirasbırakanın ölümünden sonra ele geçen vasiyetnamesinin, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın hemen sulh hâkimine teslim edilmesi zorunludur (TMK m.595). Vasiyetnamenin teslimi üzerine sulh hâkiminin öncelikle vasiyetnameyi incelemesi ve terekenin korunmasıyla ilgili gerekli koruma önlemlerini alması gerekir. Sonrasında ise vasiyetnamenin açılması aşamasına geçilir. Vasiyetname, ölüme bağlı tasarruf olarak mirasbırakanın ölümüyle hüküm ve sonuç doğurur. Ancak tek taraflı bir hukukî işlem olan vasiyetnamenin içeriğinin ilgililer tarafından bilinmesi çoğu zaman mümkün değildir. Bundan dolayı kanun koyucu, vasiyetnamenin içeriğinin ilgililere duyurulması ve içeriğinin öğrenilmesi amacıyla açılmasını öngörmüştür.² Vasiyetnamenin açılması, kanunda öngörülen usule uygun olarak vasiyetnamenin sulh hâkimi tarafından ilgililerin huzurunda okunmasını ifade eder. Açılma kavramı, vasiyetnamenin içinde bulunduğu zarfın açılmasından ziyade, hukuken açılmasını, ilgililer bakımından hüküm ve sonuç doğurmasını ifade eder. Çalışmamızda, genel olarak vasiyetnamenin açılması, açılmanın konusu olabilecek işlemler, açılma usulü, açılmanın sonuçları ile vasiyetnamenin tenfizi konuları üzerinde durulacaktır.

II. Açılmanın Konusu Olabilecek Şekli Anlamda Ölüme Bağlı İşlemler

Türk Medeni Kanunu m.596’da şekli anlamda ölüme bağlı işlemlerden vasiyetnamenin açılmasından söz edilmiştir. Bundan dolayı sulh hâkiminin açmakla yükümlüğü olduğu ölüme bağlı tasarrufun vasiyetname olması gerekir. Vasiyetname niteliğinde olmayan belgeler TMK m.596 uyarınca açılmanın konusunu oluşturmaz.³ Örneğin imza içermeyen bir belge vasiyetname olarak nitelendirilemeyeceğinden bu belgeye ilişkin vasiyetnamenin açılması usulü uygulanmaz. Yine mirasbırakanın son arzularını görüntülü kayda alması halinde de vasiyetnamenin varlığından söz edilemez. Bu bilgilerden de anlaşılacağı üzere vasiyetnamenin açılması usulünün başlatılabilmesi için öncelikle şeklen bir vasiyetnamenin bulunması gerekir. Bundan dolayı hâkimin vasiyetnamenin açılmasına ilişkin usulü başlatmadan önce şeklen de olsa kendisine teslim edilen belgenin vasiyetname olup olmadığını öncelikle değerlendirmesi, buna göre TMK m.596’da öngörülen usulü başlatıp başlatmayacağına karar vermesi gerekir. Hâkimin inceleme yetkisi, vasiyetnamenin geçerli olup olmadığını değerlendirmeyi kapsamaz (TMK m.596/I).⁴ Vasiyetname kanunda öngörülen şekilde düzenlenmemiş olsa bile (örneğin el yazılı vasiyetnamenin bilgisayarla yazılıp imzalanması) sulh hâkiminin inceleme yetkisi, şekle aykırılığın denetlenmesini kapsamaz. Hatta vasiyetname yok hükmünde olsa bile ortada şeklen vasiyetname olarak nitelendirilebilecek bir belge varsa, açılma usulünün uygulanması gerekir. Görüldüğü üzere, şeklen vasiyetname olarak nitelendirilebilecek bir belgenin bulunması vasiyetnamenin açılmasına ilişkin usulün uygulanması için gerekli ve yeterlidir.⁵