Limited Şirketlerde Ayrılma Akçesinin Muacceliyeti ve Ödenmesi
The Maturity and the Payment of Financial Settlement in Limited Liability Companies
Mustafa TOPALOĞLU,Işık ÖZER
6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 641 ve 642. maddelerinde düzenlenen ve limited şirketten çıkan ya da çıkarılan ortağa ödenmesi gereken “ayrılma akçesi”ne ilişkin pek çok sorun yaşandığı görülmektedir. Ayrılma akçesi ödemesinde borçlu limited şirket ile ayrılan ortağın menfaatleri çoğu zaman karşı karşıya gelmektedir. Zıt menfaatlerin söz konusu olduğu bu konuda tarafların anlaşmaya varmalarına da nadiren rastlanmaktadır. Mahkemeler çıkma veya çıkarılmaya karar verirken ayrılma akçesinin şirketten tahsili yönünde de hüküm kurmakta; ayrılan ortakların söz konusu mahkeme kararı henüz kesinleşmeden ayrılma akçesi alacağını ilâmlı icraya konu etmeleri de borçlu limited şirketi çoğu zaman ekonomik olarak zor duruma düşürmektedir. Buna karşılık, ayrılma akçesini ödemeye hiç yanaşmayan bir limited şirketin karşısında da ayrılan ortağın korunması gerekir. TTK m. 641 ve m. 642 ile yetersiz de olsa bu yönde bir menfaatler dengesi kurulmaya çalışılmıştır. İşte çalışmamızda da ayrılma akçesinin muacceliyeti ve ödenmesi ile ilgili sorunlar üzerinde durulacak ve çözüm getirilmeye çalışılacaktır.
Limited Şirket, Çıkma, Çıkarılma, Ayrılma Akçesi, Muacceliyet.
There are considerable number of problems that have arisen concerning the “financial settlement”, which is regulated by the articles 641 and 642 in the Turkish Commercial Code No: 6102 and is needed to be paid to a partner who is withdrawn or excluded from the limited company. Most of the time the interests of debtor company and partners confront with each other in the payment of the financial settlement. The two parties with the confronting interests can hardly ever come to an agreement. The courts decide that the company should pay the financial settlement in case of withdrawals or exclusions. The partners who withdraw or are excluded pursue an enforcement proceeding against the company even before the court’s decision becomes validated in which case the company is financially pressured. The law, on the other hand, has to protect the leaving partner’s rights against the company which declines to pay the financial settlement. Even though the articles 641 and 642 of the Code No: 6102 are insufficient, it is attempted to restore a balance between confronting interests. This paper purports to make a review of the problems that arise in the maturity and the payment of the financial settlement proposing certain solutions.
Limited Liability Company, Withdrawal, Exclusion, Financial Settlement, Maturity.
Giriş
Bilindiği gibi, bir ortağın limited şirketten ayrılmasının en önemli sonucu, ayrılma akçesi alma hakkına kavuşmasıdır. 6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu (eTTK) m.551/4’de düzenlenen bu hak,1 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)2 m.641 ve m.642’de daha ayrıntılı şekilde hükme bağlanmıştır. TTK m.641, ayrılma akçesi talep hakkını düzenlemiş ve ayrılma akçesinin nasıl hesaplanması gerektiğini belirlemiştir. TTK m.642’de ise, ayrılma akçesinin ödenmesinde şirketin kullanabileceği kaynaklar gösterilmiş, muacceliyet anı tespit edilmiş ve ayrılma akçesi alacağının diğer alacaklar arasındaki sırası ortaya konulmuştur.
Belirtilmelidir ki, eTTK m.551/4’te de ayrılma akçesinin ödenmesinde kullanılabilecek kaynaklar gösterilmiş ve kural olarak esas sermayenin azaltılması yöntemine başvurulması gerektiği düzenlenmiş idi. Ancak TTK m.642 ile bu kaynaklar arasındaki sıralama kaldırılmıştır. Mevcut haliyle TTK m.641 ve m.642’nin, mehaz Kanunun sistematiğine de uygun olarak yeniden kaleme alınmış olduğu söylenebilir. Her iki hüküm de İsviçre Borçlar Kanununun (OR/Obligationenrecht) 8253 ve 825a4 maddelerinin birer çevirisi niteliğindedir. Bununla birlikte, ayrılan ortağa denetim ve bilgi edinme hakkı tanıyan OR 825a/son fıkra TTK’ya hiç alınmamış olduğundan, hukukumuzda bu konuda bir boşluk bulunmaktadır. Çalışmamızda, ilgili yerlerde kaynak hükümlere de değinilecek ve bu boşluğun nasıl doldurulması gerektiği tartışılacaktır. Zira uygulamada limited şirket ile ayrılan ortak arasında özellikle şirketin hükümde sayılan ödeme kaynaklarına sahip olup olmadığının tespiti ile ilgili sorunlar yaşanmaktadır. Ayrılma akçesini ödeme niyeti olmayan bir limited şirketin karşısında ayrılan ortağın korunması gerekir. Buna karşılık, borçlu limited şirketin de ekonomik menfaatlerinin zarar görmesine neden olunmamalıdır. Mahkemeler, çıkma veya çıkarılma davalarında, ayrılma akçesinin şirketten tahsiline de hükmetmekte; mahkeme kararına dayanılarak ayrılan ortak tarafından karar henüz kesinleşmeden ayrılma akçesi alacağı ilâmlı icraya konmakta ve böylece borçlu limited şirketin ödeme borcu altına sokulmasına uğraşılmaktadır. Çalışmamızda, Yargıtay kararları da dikkate alınarak bu sorunlar da değerlendirilecektir.
Son olarak değinilmelidir ki, Alman hukukunda çıkma ya da çıkarılma yahut ortağa ayrılma akçesi ödenmesine ilişkin herhangi kanuni bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak doktrinde, çıkmanın veya çıkarılmanın mümkün olduğu ve ayrılan ortağa ödenecek ayrılma akçesinin miktarının, şirket sözleşmesinde başkaca bir düzenleme yoksa ortağın esas sermaye payının tam ekonomik değeri üzerinden belirlenmesi gerektiği kabul edilmektedir.5
