Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 4/g ve Geçici 8. Maddelerinin Anayasa’ya Aykırılık Sorunu

The Problem of Unconstitutionality of the Article 4/g and the Provisional Article 8 of the Decree 32 on the Protection of the Value of Turkish Currency

Sefa DOĞRUL

TPKKH 32 sayılı Karar’a eklenen 4/g maddesi ile Türkiye’de yerleşik kişilerin bazı sözleşme türlerinde ödeme yükümlülüğünü döviz veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları yasaklanmıştır. Aynı Karar’a eklenen Geçici 8. madde ile 4/g maddesinde düzenlenen hükmünün, daha önce yapılan aynı nitelikteki sözleşmelere uygulanması ve tarafların Türk Lirası üzerinden yeniden sözleşme yapması zorunluluğu öngörülmüştür. Çalışmada TPKKH 32 sayılı Karar’ın 4/g ve Geçici 8. maddelerinin idare hukuku kuralları ile sözleşme özgürlüğü ilkelerine uygunluğu ile yargı mercilerinin anılan düzenlemelerin hukuka uygunluk denetimini yaparken dikkate alması gereken ölçütler (kriterler) değerlendirilmiştir.

1567 sayılı TPKKH Kanun, Döviz ve Dövize Endeksli Sözleşme, Sözleşme Özgürlüğü, Normlar Hiyerarşisine Aykırılık, İdari Düzenlemenin Geriye Yürütülmesi.

By the Article 4/g which had been added to the Decree No. 32 on the Protection of the Value of Turkish Currency, it has been forbidden to determine the obligation of payment in foreign currency or indexed to foreign currency in specific contracts in between the Residents in Turkey. The Provisional Article 8 which had been added to the same Decree has regulated the implementation of the provision of the Article 4/g to the preexisting agreements which are the same type and the compulsory renewing the agreements in Turkish Lira. In this study, the conformity of the Article 4/g and the Provisional Article 8 of the Decree No. 32 on the Protection of the Value of Turkish Currency to the rules of administrative law and freedom of contract and the criteria to be considered by the judicial authorities for the supervision over lawfulness of the aforementioned regulations will be evaluated.

Law regarding the Protection of the Value of Turkish Currency Numbered 1567, Agreement Determined in or Indexed to Foreign Currency, Freedom of Contract, Contradiction to the Hierarchy of Norms, Retroactivity of Administrative Regulation.

I. GİRİŞ

2018 yılının Ağustos ayında, para piyasalarında ani, öngörülemeyen ve tüm ekonomiyi tehdit eder nitelikte dalgalanmalar ve değişimler olmuş; Türk Lirası, kısa süre içinde önemli ölçüde değer kaybetmiştir. Buna bağlı olarak, gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri arasında ödeme yükümlükleri yabancı para üzerinden veya yabancı paraya endeksli olarak tanzim edilmiş olan sözleşmelerden doğan borçların Türk Lirası karşılığı, bu dönemde önemli ölçüde artmıştır. Cumhurbaşkanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, Sermaye Piyasası Kurulu gibi çok sayıda kurum ve kuruluş Türk parasının değerinin korunmasına yönelik kendi görev alanları ve hukuk düzenlemeleri kapsamında idari tedbirler almıştır.

Cumhurbaşkanlığı, özel hukuk kişileri arasındaki döviz veya dövize endeksli ödeme yükümlülüğü içeren sözleşmelerden doğan borçların Türk Lirası karşılığındaki artışın, ekonomiyi olumsuz etkilediğini tespit ederek, 13.09.2018 tarih ve 30534 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında (TPKKH) 32 sayılı Karar’a, “Türkiye’de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dâhil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamaz.” hükmünü içeren 4/g maddesini ve “Bu Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren otuz gün içinde, söz konusu bentte belirtilen ve daha önce akdedilmiş yürürlükteki sözleşmelerdeki döviz cinsinden kararlaştırılmış bulunan bedeller, Bakanlıkça belirlenen haller dışında; Türk parası olarak yeniden belirlenir.” hükmünü içeren Geçici 8. maddeyi ilave etmiştir.

TPKKH 32 sayılı Karar’a eklenen 4/g maddesinde yer alan hüküm, belirli nitelikteki gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri arasında yapılacak belirli türdeki özel hukuk sözleşmelerinde ödeme yükümlülüğünün döviz üzerinden kararlaştırılmasını yasaklamak suretiyle sözleşme içeriğine müdahale etmiş ve Geçici 8. maddesi, 4/g maddesinde yer alan hükmü geçmişe yürütülerek özel hukuk kişileri yeni sözleşme yapmaya zorlanmıştır.