Compliance Kavramı ve Yönetim Organının Compliance Sorumluluğu

The Concept of Compliance and the Managing Body’s Liability Arising out of the Compliance

Hasan PULAŞLI

Anonim şirketler ve Konzernler uluslararası ekonomin en önemli aktörleridir. Ancak, bunların büyümesi ve küresel alanda faaliyet göstermesi, özellikle rüşvet, dolandırıcılık ve kara para aklama gibi bir takım yasa dışı eylemlere girişmeleri ve hâkim konumlarını kötüye kullanmalarına sebep olmaktadır. İşte küresel düzeyde faaliyette bulunan büyük şirketlerin yasalara aykırı eylem ve işlemlerinin önlenmesini ve şirket yöneticilerinin ve çalışanlarının hukuka uygun hareket etmesini sağlayacak bir takım zorunlu veya tavsiye niteliğinde kurallar ve standartlar ortaya konulmaya başlandı. Bunların başında Compliance gelmektedir. Compliance, şirketin, organlarının ve her kademedeki çalışanlarının ulusal ve uluslararası mevzuata uygun davranmasını sağlayan tüm önleyici hukuk kurallarını ifade etmektedir. Ayrıca Compliance, şirket düzeyinde hukuka aykırılıkların ortaya çıkarılmasını ve ortadan kaldırılmasını ve sonuçta hukuka uygunluğun güvence altına alınmasını da sağlamaktadır.

Compliance, Büyük Şirketlerde Compliance Sistemi, Rüşvet, Kara Para Aklama, Kurumsal Yönetim.

Joint Stock Companies and group of companies (Konzern) are the most important actors of the international economy. However, their growth and operation in the global arena cause them to engage in a number of illegal acts such as bribery, fraud and money laundering and the abuse of their dominant position. A number of mandatory or advisory rules and standards have been introduced to prevent unlawful acts and transactions of large companies operating at a global level and to ensure that corporate executives and employees act in accordance with the law. Compliance is the foremost among these. Compliance refers to all preventive legal rules that ensure that the company, its organs and employees at all levels comply with national and international regulations. In addition, Compliance ensures that the unlawful acts of the company are uncovered and eliminated, and as a result assures the lawfulness.

Compliance, Compliance Systems Large Companies, Bribery, Money Laundering and Corporate Governance.

I. GİRİŞ

Compliance (uyum) ve risk yönetimi konuları, son yirmi yıldır ekonomi hukukçuları arasında büyük ilgi gördü ve aynı zamanda ceza hukukçularının da yüksek derecede dikkatini çekti ve sonuçta ucu bucağı belirsiz bir yayın seline neden oldu.¹ Yönetim kurulunun Compliance organizasyonu ve risk yönetimine duyulan ihtiyacın başlıca nedenleri, son yıllarda oldukça çok sayıda ortaya çıkarılan anti tröst ihlalleri, sayısız yolsuzluk ve bankacılık kanunu ihlalleri ve kara para aklama olaylarına ilişkin düzenlemelerdir.² Bu bağlamda ABB,³ Siemens⁴ ve VW gibi küresel faaliyette bulunan dünyaca ünlü şirketlere karşı açılan yolsuzluk, rüşvet ve manipülasyon (hile) davaları kamuoyunda büyük ilgi gördü. Benzeri olay, 22 Ocak 2015’de, Birleşik Krallık Finansal Yönetim Otoritesi, UK Martin Brokers Limited’in CEO’su ile Compliance Görevlisi’ni, LİBOR’un manipüle edilmesini mümkün kılan bir kültüre katkıda bulundukları ve bunu önleyecek uygun hiçbir tedbir almayıp, ihlallerin uzun süre devam etmesine izin verdikleri için para cezası ve meslekten men cezasına mahkûm etti.⁵ Aynı şekilde, 18.7.2018’de Avrupa Birliği (AB) Avrupa Komisyonu, dünyaca ünlü arama motoru Google’a AB anti tröst kurallarını ihlal ettiği için 4.34 milyar Euro para cezası verdi. Google, genel İnternet arama hizmetleri pazarındaki hâkim konumunu güçlendirmek için 2011’den bu yana Android cihaz üreticileri ve mobil şebeke operatörlerine yasadışı kısıtlamalar getirmiştir.⁶ Bundan bir yıl önce de (2017’de) yine AB Komisyonu Google’a 2.4 milyar Euro para cezası vermiştir. Ancak, üçüncü para cezası ve bu yıl 20 Mart 2019’da, reklam hizmeti AdSense’nin piyasa hâkimiyetini kötüye kullandığı gerekçesiyle Google’a 1.49 milyar Euro para cezası uygulandı ve böylece son üç yılda toplam 8.23 milyar Euro para cezası ödemeye mahkûm edildi.⁷ Bu yüklü para cezalarının uygulanmasına neden olan hâkimiyetin kötüye kullanıldığı yıllarda yönetim kurulu görevinde bulunanların Compliance sorumluluğunun söz konusu olacağı açıktır.

Google’ın Türkiye açısından durumu farklı değildi, Rekabet Kurumu da, Google’ın genel arama hizmetleri pazarındaki hâkim durumunu kötüye kullanarak yerel arama hizmeti sunan rakiplerini dışlayacak şekilde öne çıkardığı iddiasını içeren başvuru üzerine yürütülen ön araştırmada elde edilen bilgi, belge ve yapılan tespitleri 21.02.2019 tarihli toplantısında müzakere eden Rekabet Kurulu, bulguları ciddi ve yeterli bularak; 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 6. maddesini ihlal edip etmediklerinin tespitine yönelik olarak; Google Reklamcılık ve Pazarlama Ltd. Şti. Google International LLC, Google LLC, Google Ireland Limited, Alphabet Inc. hakkında soruşturma açılmasına, 19-08/94-M sayı ile karar verdiğini belirtti.⁸ Rekabet Kurumu’nun Google’a uygulayacağı para cezası ve diğer idari yaptırımlar merakla beklenmektedir.

Bugün Avrupa ülkelerinin ekonomi yaşamında Compliance’ın artan önemini belirten işarete örnek olarak, birçok şirkette bu konuda, kurs ve seminerlerin yanı sıra⁹ “Compliance görevlisi” veya “Compliance yönetim sistemi”ne ilişkin konularda uzman kişiler tarafından mesleki bir eğitimin de düzenli ve süreklilik arz edecek şekilde verilmeye başlanmış olması gösterilebilir.¹⁰