Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Milletlerarası Mal Satım Sözleşmesi (CISG) Uyarınca Sözleşmenin Esaslı İhlali

Fundamental Breach under the International Contract for Sale of Goods (CISG)

Ömer Yiğit AKÇAY

“Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması” Milletlerarası mal satım hukukunu yeknesak ve uygulanabilir bir düzleme taşımak adına 11 Nisan 1980 tarihinde Viyana’da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilmiştir. Uygulamadaki yaygın adı ile Viyana Satım Sözleşmesi 1 Ocak 1988 tarihinde yürürlüğe girmiş olup Türkiye’de 01/08/2011 tarihi itibari ile kabul edilmiş ve iç hukukun parçası haline gelmiştir. CISG kapsamında sözleşme ihlali iki farklı şekilde ele alınmıştır. Bunlar esaslı ihlal ve esaslı olmayan ihlal şeklinde kavramlaştırılmıştır. Bu iki kavram, şartları ve bu kavramlara yüklenen sonuçlar bakımından önemli farklar içermektedir. Bu çalışmada esaslı ihlal kavramı genel hatları ile belirtilecek ve madde 25 hükmü incelenecektir, daha sonrasında CISG’in esaslı ihlal kavramına yüklediği sonuçlar üzerinde durulacaktır.

Sözleşmenin İhlâli, Esaslı İhlâl Kavramı, Milletlerarası Mal Satımı, CISG, Viyana Satım Sözleşmesi.

“The United Nations Treaty on Contracts for the Sale of International Goods” was adopted by the General Assembly of the United Nations in Vienna on 11 April 1980 in order to move the international law on the sale of goods to a uniform and enforceable order. With its common name in practice, the Vienna Sale Agreement entered into force on 1 January 1988 and was adopted in Turkey as of 01/08/2011 and became part of domestic law. Breach of contract under CISG has been dealt with in two different ways. These are conceptualized as fundamental violations and non-fundamental violations. These two concepts have significant differences in terms of terms and the results that are loaded into these concepts. In this study, the concept of fundamental violation will be stated in general lines and the Article 25 provision will be examined, and then the results of CISG on the concept of fundamental violation will be discussed.

Breach of Contract, The Concept of Fundamental Breach, International Sale of Goods, CISG, Vienna Sales Convention.

I. Esaslı İhlal Kavramı ve Şartları

Esasen CISG 25 hükmü temelini ULİS’in1 10. maddesinden almaktadır. Anılan madde “Sözleşmeyi ihlal eden taraf, sözleşmenin kurulması anında, diğer âkidin yerinde bulunan makul bir kişinin sözleşme ihlalini ve sonuçlarını öngörmüş olsaydı bu sözleşmeyi akdetmeyecek olduğunu biliyor veya bilmesi gerekiyor idiyse ihlal bu yasa anlamında esaslı sayılır.” şeklinde düzenlenmiştir. Anılan hükümden de anlaşıldığı üzere burada önemli olan menfaatinin ihlal edildiğini iddia eden tarafın varsayımsal iradesinin araştırılmasıdır. Yani burada uyuşmazlık önüne gelen hakim, tarafların sözleşmenin kuruluş aşamasında neyi öngörebileceklerini ve bu öngörü çerçevesinde nasıl hareket etmiş olabileceklerini araştıracaktır.2 Hüküm uyarınca esaslı ihlale dayanacak tarafın öncelikle ihlali öngörebilecek olduğunu ispat etmesi gerekecektir ki bu tamamen sübjektif kriterler içeriyor olması dolayısı ile uluslararası mal satımına ilişkin bir sözleşmeden beklenecek hukuki yararı sağlayamayacaktı. Buna istinaden CISG ile getirilen düzenleme hem sübjektif hem de objektif kriterler içermektedir.

Tüm hukuk doktrininde özetle edimin sözleşmeye uygun olarak ifa edilmemiş olması ile sözleşme ihlali meydana gelmektedir. Sözleşme ihlali kavramına ilişkin olarak CISG’de herhangi bir açıklama yapılmaya gerek görülmemiştir. Satıcı yahut alıcı bakımından aralarındaki sözleşmenin ihlali, CISG’de yükümlülük ihlaline bağlanan sonuçların meydana gelmesi açısından yeterlidir. Yükümlülük ihlalinin nasıl gerçekleştiğinin bir önemi yoktur.3 CISG açısından ihlal edilen yükümlülüğün asli yahut fer’i yükümlülük olmasının herhangi bir önemi olmadığı gibi tarafların ihlalde kusurlu olup olmamaları da CISG bağlamında bir önem arz etmemektedir. Özetle CISG ihlal kavramı açısından; sözleşme ile sayılan yükümlülüklere aykırı davranılmış olmasını yeterli görmektedir.

Ancak her ne kadar sözleşmede yükümlülük ihlali tek bir kavram olarak kullanılmış olsa da bu kavram haricinde kendi içerisinde özel sonuçları olan “Esaslı İhlal” kavramı ayrıca ele alınmıştır.4 Esaslı ihlal kavramı 25. madde ile tanımlanmış ve bu kavram özelinde birçok sonuç CISG ile getirilmiştir. Madde 46/2’de belirtilen ikame mal teslimi, madde 49/1-a ve 51/2 uyarınca alıcı tarafından sözleşmenin ortadan kaldırılması, madde 64/1-a uyarınca satıcı tarafından sözleşmenin ortadan kaldırılması, madde 70 ile satıcının haklarının korunması yahut sözleşmenin gereği gibi yerine getirilme imkanının olmadığı durumlarda tarafların haklarını korumaya yönelik olarak getirilen 72/1 ve 72/2 hükümleri ancak esaslı ihlal durumunda uygulanabilecek hükümlerdir.