Toplu İş Sözleşmesinde Yetki
Power in Collective Agreement
Emine ÖZDAMAR
Toplu iş sözleşmeleri, temel olarak, isçi ve işveren taraflarının, çalışma koşullarını birlikte belirleyerek ortak paydada buluşmaları suretiyle, çalışma barışını sağlayacak düzeni oluşturmayı amaçlamaktadır. Nitekim iş hukukunun temel hareket noktasını ve amacını, işveren karşısında ekonomik anlamda zayıf olan işçinin korunması ilkesi oluşturur ve bunun bir yansıması olarak işçi lehine yorum ilkesi kendisini gösterir. Sözleşme serbestîsi içerisinde akdedilmiş bulunan iş sözleşmelerinin, işçilerin korunmasının sağlanması bakımından yeterli olmaması, işçilerin birleşerek örgütlenmesi neticesinde sendikaların ve toplu iş sözleşmelerinin ortaya çıkmasını sağlamış; işverenler de işçi sendikaları karşısında örgütlenmiş ve işveren sendikaları kurulmuştur. Bu şekilde toplu iş sözleşmeleri ile işçilerin, bireysel sözleşmelerin kurulmasında, sahip olmadığı pazarlık gücü sağlanmaya ve işyeri ile işletmede çalışma düzeni tesis edilmeye çalışılmıştır. Toplu iş sözleşmesi ehliyetine sahip işçi ya da işveren sendikalarından toplu iş sözleşmesi yapabilmeleri için aranan şartlar toplu iş sözleşmesi yetkisi olarak kabul edilmektedir. Yetki ehliyetten daha dar ve daha sonra aranan bir vasıftır. Yetkiye nazaran daha geniş bir kavram olarak ehliyet yokluğu söz konusu olursa her safhada ve resen ileri sürülebilecek iken, yetkisizlik söz konusu olduğunda sadece ilgililer ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı belirli süreler içinde bu hususu dava konusu yapabileceklerdir. Bu çalışmada işçi ve işveren tarafın toplu iş sözleşmesi yapabilme yetkisi bakımından yetki şartları, yetki tespiti, yetki itirazı ve sonuçları 6356 sayılı kanun ve konu ile ilgili Yargıtay kararları kapsamında ele alınacaktır.
Toplu İş Sözleşmesi, Yetki, İşçi, İşveren, Örgütlenme.
Collective agreements aim to maintain the order that will ensure labor peace by having the employer and employee parties meet on common grounds by determining the labor conditions. As a matter of fact basic starting point and purpose of labor law is the principle of protection of the employee who is economically weak against the employer and as a reflection of that interpretation in favor of employee principle asserts itself. Inadequacy of labor agreements, which have been drawn up within the liberty of contract, from the point of protection of the employees ensured revealing of unions and collective labor agreements in consequence of organization of employees by uniting; and the employers united against the labor unions and employers unions are founded. In this manner with the collective labor agreements it is endeavored to ensure bargaining power, which wasn’t possessed by the employees, in drawing up their individual agreements and to institute a working order at the workplace and in the business. The conditions sought from the labor or employers unions, qualified to make collective labor agreements, are accepted as collective labor agreement power. The power has a narrower sense then and is sought after the capability. If no capability is in question, which has a broader concept compared to the power, where it can be asserted at any phase and ex officio, when incompetence is in question only the relevant parties and Ministry of Labor and Social Security would be able to take actions for that issue within certain periods. In this paper conditions of power, determination of power, objection to power and their outcomes from the point of capability to enter into collective labor agreement of the employee and employer parties will be studied within the scope of the Act no 6356 and the Supreme Court decisions relevant to the subject.
Collective Labor Agreement, Power, Employee, Employer, Organizing.
I. Toplu İş Sözleşmesi
Sendika kurulması ve toplu iş sözleşmesi yapılması, öncelikle anayasal düzeyde koruma altına alınmıştır. Diğer yandan, toplu iş sözleşmesine ilişkin temel düzenleme, 7.5.1983 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunan, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununda yer almaktaydı. Ülkemizin içerisinde bulunduğu kanunlaşma sürecinde, TİSGLK de diğer kanunlarımız gibi, endüstri ilişkileri sisteminin ileriye taşınması, güncel gelişmeler nazara alınarak, çağın getirmiş olduğu değerlerin benimsenmesi ve çalışma hayatının sorunlarına cevap verebilecek özelliklerin sağlanması amacıyla, özgürlükçü bakış açısı ve demokratik toplum düzeni esasları temel alınmak suretiyle yeniden kaleme alınmıştır. Böylelikle, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile TİSGLK bir araya getirilerek, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hazırlanmış ve 7.11.2012 tarihinde Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.1
6356 sayılı STİSK’ya göre, toplu iş sözleşmesi, iş sözleşmesinin yapılmasına, içeriğine ve sona ermesine ilişkin hususları düzenlemek üzere işçi sendikası ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren arasında yapılan sözleşmedir.
Toplu iş sözleşmesi, iş sözleşmesinin yapılmasına, içeriğine ve sona ermesine ilişkin hükümleri içerir. Toplu iş sözleşmesi, tarafların karşılıklı hakları ve borçları ile sözleşmenin uygulanmasını ve denetimini ve uyuşmazlıkların çözümü için başvurulacak yolları düzenleyen hükümleri de içerebilir (STİSK m.33).
