Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Ceza Muhakemesinde Gizli Soruşturmacı Görevlendirilmesi Tedbiri

The Measure of Assigning a Confidential Investigator in Criminal Proceedings

Ramadan SANIVAR

Günümüzde ceza muhakemesinin amacı maddi gerçeğe ulaşmaktır. Bunun yapılabilmesi için hüküm verilmezden önce temel hak ve özgürlüklere müdahaleyi gerektiren koruma tedbirlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Son yıllarda örgütlü (organize) suçlulukla mücadelede faillerin yakalanması ve suç delillerinin elde edilmesi giderek zorlaşmaktadır. Zira klasik ceza muhakemesi koruma tedbirlerinin maalesef yetersiz kaldığı da görülmektedir. Bu nedenle gizli koruma tedbirlerine başvurulması kaçınılmaz olup, bu tedbirler birçok ülkenin mevzuatında farklı yasal düzenlemeler yapılmak suretiyle kabul edilmektedir. Bu çalışmada gizli koruma tedbirlerinden en önemlisi “gizli soruşturmacı görevlendirilmesi tedbiri” anlatılmaktadır.

Ceza Muhakemesi, Maddi Gerçek, Koruma Tedbirleri, Örgütlü Suçlar, Gizli Soruşturmacı.

In the present day, the purpose of criminal procedure is to reveal the material fact. In that regard, prior to ruling, protection measures which necessitate intervention to fundamental rights and freedoms are required. In recent years, it is gradually becoming more and more difficult to apprehend perpetrators and find evidence in the fight with organized crime. For, it is observed that the usual protection measures of criminal procedure unfortunately fall short. Therefore, it is inevitable to resort to confidential protection measures which are adopted by many states through different legislative arrangements. This study covers the measure of assigning confidential investigators, which is the most significant of the confidential protection measures.

Criminal Procedure, Material Fact, Protection Measures, Organized Crime, Confidential Investigator.

Giriş

Günümüzde Ceza Muhakemesi Hukuku’nun konusunu oluşturan suçların gittikçe artması ve karmaşık hale gelmesi, teknolojinin gelişmesiyle birlikte özellikle örgütlü suçlarda faillerin yakalanması ve delillerin toplanmasındaki zorluklar neticesinde klasik koruma tedbirleri maalesef yetersiz kalmaktadır.1 Organize suçlulukla mücadelede bir takım özel gizli koruma tedbirlerinin alınması ve uygulanması zorunluluğu gündeme gelmektedir. Öğretide bu tür tedbirlerin, kişilerin özel yaşamlarına/temel hak ve özgürlüklerine klasik koruma tedbirlerine nazaran daha fazla müdahaleyi gerektirdiğinden, özel gizli koruma tedbirlerinin toplumsal yarar, kamu düzeni ve hukuk devletinin gereklilikleri dikkate alınarak belirli şartlar altında detaylı biçimde yasal olarak düzenlenmesinin kaçınılmaz olduğu ileri sürülmektedir.2 İşte gizli soruşturmacı görevlendirilmesi tedbiri; son derece etkili gizli koruma tedbirlerinden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir başka ifadeyle; organize/örgütlü suçluluğun ve uluslararası terörizmin artışı dolayısıyla ortaya çıkan bir ihtiyaç ve uygulamada vazgeçilmez bir araçtır.3“Ceza Muhakemesinde Gizli Soruşturmacı Görevlendirilmesi Tedbiri” başlıklı bu çalışmam iki bölümden oluşmaktadır.

Öncelikle birinci bölümde; gizli soruşturmacı görevlendirilmesi tedbirine ilişkin temel bilgilere değinilmektedir. Gizli soruşturmacının tanımı ve amacı üzerinde durulduktan sonra, bu tedbirin; bilgi veren (informant), güvenilir adam, gizli soruşturma yapan polis, ajan provokatör ve yeraltı ajanı gibi kavramlarla olan benzerlik ve farklılıkları incelenmektedir. Aynı zamanda Almanya, Fransa, İtalya, İsviçre, Hollanda, Belçika gibi Avrupa ülkeleri bakımından mukayeseli hukukta gizli soruşturmacı görevlendirilmesi tedbirinin düzenlenişi hakkında kısa bilgilere yer verilmektedir. Keza insan hakları açısından ve özellikle adil yargılanma hakkına ilişkin bazı AİHM Kararları ışığında gizli soruşturmacı görevlendirilmesi tedbirinin ayrıntılı değerlendirmesi de yapılmaktadır.

İkinci bölümde; Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda gizli soruşturmacı görevlendirilmesi tedbirinin nasıl düzenlendiği kısaca açıklandıktan sonra, yapılan son değişikliklerle 5271 sayılı CMK m.139 çerçevesinde bu tedbirin şartları; şüphe, tedbire karar verecek merci, suç, zaman ve tedbirin icrası (uygulanması) bakımından (ayrıca tesadüfen elde edilen delillerin akıbeti konusu) detaylı biçimde ele alınmaktadır. Öğretide tartışmalı olan gizli soruşturmacının duruşma sırasında tanıklık yapıp yapmayacağı, yapması gerektiği takdirde de kimliğinin gizli tutulmasının gerekip gerekmediği konusu da irdelenmekte ve öğretideki baskın görüş ışığında getirilen 15.08.2017 tarihinde 694 sayılı KHK m.142 ile CMK m.139’a eklenen bu konudaki yeni fıkradan bahsedilmektedir. Son olarak kısaca hukuka aykırı denetim ve kanun yolu da ele alınmaktadır.