Aile İkamet İzni Verilmesinde Sorunlar ve Güncel Değerlendirmeler

İpek SARIÖZ BÜYÜKALP

Giriş

T.C. Anayasası’nın¹ 23. maddesine göre, “herkes, yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir”. Anayasamızın 16. maddesinde ise yabancıların temel hak ve hürriyetlerinin, milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla sınırlanabileceği belirtilmektedir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin² (AİHS) 4 No.lu Ek Protokolü m.2 uyarınca, “bir devletin ülkesi içinde usulüne uygun olarak bulunan herkes, orada serbestçe dolaşma ve yerleşim yerini seçebilme hakkına sahiptir” (f.1). Aynı maddenin 3. fıkrasında ise yerleşme ve seyahat etme hürriyetinin ancak ulusal güvenlik, kamu emniyeti, kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi, sağlık ve ahlâkın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için, demokratik bir toplumda zorunlu tedbirler olarak ve yasayla öngörülmüş sınırlamalara tabi tutulabileceği ifade edilmiştir.³ Anılan hükümlere uygun olarak yabancıların Türkiye’ye girişleri vize, ikametleri ise ikamet izni almaları şartına bağlanmıştır.

Yabancıların Türkiye’ye girişi ve Türkiye’de ikametleri 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda (YUKK)⁴ düzenlenmektedir. YUKK’un kabulünden önceki dönemde yürürlükte olan ve yabancıların Türkiye’de ikametine ilişkin düzenlemeler içeren 5683 sayılı Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun’un (YİSHK),⁵ günümüz ihtiyaçlarını karşılayamaması ve Avrupa Birliği’ne (AB) tam üyelik müzakereleri sürecinde yabancıların Türkiye’ye giriş ve ikametleri konusunda yapılması öngörülen değişiklikler gereği YUKK yasalaşmıştır.

YUKK ile AB’ye üye ülkelerde olduğu üzere, esas olarak yabancıların Türkiye’de kalış amacı dikkate alınarak altı farklı çeşit ikamet izni düzenlenmiştir. Bu izinler, YUKK’un 30. maddesi uyarınca, kısa dönem, aile, öğrenci, uzun dönem, insani ve insan ticareti mağduru ikamet izinleridir. YUKK’da, bu izinlerin her biri için ayrı ayrı ilgili ikamet izninin amacı, şartları ve iptali, reddi veya uzatılmama sebeplerine ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. YUKK’da düzenlenen bir başka husus da, ikamet izin çeşitleri arasında geçişlerin mümkün olmasıdır. YUKK m.29 uyarınca, yabancılar, ikamet izninin verilmesine esas olan gerekçenin sona ermesi veya farklı bir gerekçenin ortaya çıkması hâlinde, yeni kalış amacına uygun ikamet izni talebinde bulunabileceklerdir.