İngiliz Yüksek Mahkemesi Nyk Bulkship (Atlantic) V Cargill International Sa (The Global Santosh) Kararı

English Supreme Court’s Nyk Bulkship (Atlantic) V Cargill International Sa (The Global Santosh) Decision

Elvin BATMAZ SİLAHTAROĞLU,Venüs CÖMERT

Uygulamada kabul gören standart zaman çarteri formlarında yer alan off-hire klozlarında farklı ifadeler yer almakla birlikte hemen hepsinde yazılı olan ortak bir takım sebepler vardır. Bunların başında personel yetersizliği, gemideki arızalar, yetkili makamların kararları ile geminin alıkonulması ve geminin herhangi diğer sebeple tahsis edildiği gayeye uygun olarak faaliyetlerine devam edememesi yer almaktadır. Çalışmada uygulamada kullanılan standart formlarda yer alan off-hire klozlarında yer alan sebeplerden biri olan yetkili makamların kararları ile geminin alıkonulması haline ilişkin 2016 tarihinde İngiliz Yüksek Mahkemesi tarafından verilen The Global Santosh kararı incelenecektir.

Zaman Çarteri, Off- Hire Klozu, Geminin Alıkonulması, The Global Santosh.

In practice, even though the wording of the off-hire clause varies, most of widely and internationally accepted time charter standard forms contain common causes or events in their off-hire clauses. Foremost among them, there are deficiency of men, breakdown to hull, machinery or equipment, capture or [seizure] or detention or arrest of the ship by any authority or by any legal process or other specified events preventing the full working of the vessel. In this study, capture or [seizure] or detention or arrest of the ship as one of the causes of off-hire and an English Supreme Court’s decision under date of 2016 -The Global Santosh- is examined.

Time Charter, Off-Hire Clause, Detention of the Vessel, The Global Santosh.

Giriş

Zaman çarteri (time charter) sözleşmesi 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu¹ (TTK) çerçevesinde ayrı bir deniz ticareti sözleşmesi olarak gemi kira sözleşmesi ile navlun sözleşmeleri arasında dördüncü kısmın ikinci bölümde düzenlemiştir.² 1131 vd. maddelerinde yer alan zaman çarteri, tahsis edenin, donatılmış bir geminin ticari yönetimini belli bir süre için ve bir ücret karşılığında tahsis olunana bırakmayı üstlendiği sözleşme olarak tanımlanmaktadır. Zaman çarterinin amacı, geminin gelir sağlamaya yarayan özelliğinden yararlanmak yetkisinin çarterere³ verilmesidir. Zaman çarterinin bu ana unsuru, ayırt edici niteliği, dikkate alınınca geminin ticari yönetimi, geminin gelir sağlayacak şekilde kullanılması anlamına gelecektir. Bu özellik, zaman çarteri sözleşmesinin tanımlayıcı unsurudur.⁴ Bilindiği üzere zaman çarteri sözleşmesinde çarterere düşen tahsis ücretini ödeme yükümlülüğü zaman esası üzerinden tayin edilmektedir. Dolayısıyla zaman kayıpları bir bakıma çartererin tahsis ücreti ödeyip de karşılığını alamadığı günler olmaktadır.⁵ İşte sözleşmelerde yer alan off-hire klozunun amacı tahsis edenin zaman çarteri sözleşmesi gereği üstlenmiş olduğu “gemisini sözleşme süresi dâhilinde çartererin ticari kullanımında tutmak” taahhüdünü yerine getirmediği süre karşılığında çartererin tahsis ücreti ödemekten kurtulmasıdır.⁶ Uygulamada kullanılan standart formlarda yer alan off-hire klozlarında çeşitli sebepler yer almaktadır. Çalışmada bu sebepler içerisinde özellikle yetkili makamların kararları ile geminin alıkonulması hali ve buna ilişkin 2016 yılında İngiliz Yüksek Mahkemesi tarafından verilen The Global Santosh kararında tarafların iddia ve savunmaları ile hakimlerin görüşlerine yer verilmekte ve İngiliz Yüksek Mahkemesi kararı zaman çarteri sözleşmesi ve off-hire klozlarının özellikleri göz önünde bulundurulmak suretiyle değerlendirilmektedir.

I. İngiliz Yüksek Mahkemesi Tarafından Verilen Kararına Konu Olan Olay

Geminin alıkonulması halinde bu riske kimin katlanacağı meselesi 2016 tarihli İngiliz Yüksek Mahkemesi tarafında verilen 11.05.2016 tarihli NYK Bulkship (Atlantic) V Cargill International SA⁷ (The Global Santosh) davasında tartışılmış, mahkeme özellikle çartererin sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getiren bağımsız yüklenicilerin fiil ve ihmallerinden ne ölçüde ve hangi hallerde sorumlu olacağına ilişkin oldukça tartışmalı bir karar vermiştir.

Davaya konu olan uyuşmazlıkta gemi zaman çarteri ile çarterere bırakılmıştır. Bu süre içinde gemiye, geminin maliki ile herhangi bir hukuki ilişkisi bulunmayan alt çartererin alt çartereri ile yük ilgilisi arasındaki bir ihtilaftan ötürü el konulmuştur. Davada geminin bu süre bakımından off-hire (tahsis dışı zaman) içerisinde olup olmadığı hususu karara bağlanmıştır.