İcra ve İflas Hukuku Yönüyle Kripto Paralara İlişkin Bazı Meseleler

Some Issues Regarding Cryptocurrenies from the Perspective of Debt Enforcement and Bankruptcy Law

Fatih BİLGİLİ,M. Fatih CENGİL

Blockchain temelinde işleyen kripto paraların kullanımı, dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de yaygınlaşmaktadır. Parayla ifade edilebilen bir değer olan kripto paralar, kişinin malvarlığını oluşturan değerlerdendir. Çalışmamızda kripto paralara ilişkin icra takibine, bunların haciz ve iflas yoluyla takip edilip edilemeyeceğine, ihtiyati hacze ve tasarrufun iptali davasına konu olup olamayacağına değinilecektir.

Kripto Para, Bitcoin, İcra, Haciz, İflas.

The use of cryptocurrencies running on the basis of Blockchain is getting more and more common in our country as well as all around the world. Cryptocurrencies, a value equivalent to money, is one of values that constitutes the property of a person. In this study, it will be discussed enforcement proceeding with regard to cryptocurrencies, whether cryptocurrencies can be pursued through attachment and bankruptcy and whether they can be subject to lien and action for rescission of disposition.

Cryptocurrency, Bitcoin, Enforcement, Attachment, Bankruptcy.

I. Giriş

Kripto paralar Blockchain teknolojisi temelinde işlemekte, giderek bir para ya da değişim aracı olarak algılanmakta ve kullanılmaktadır. Bunlar para ile ifade edilebilen değerler olup kişinin malvarlığı unsurları arasında yer almaktadır. Kripto paralar ülkemizde henüz para birimi olarak kabul edilmemiştir. Blockchain teknolojisinin anonim yapısı nedeniyle kripto para sahiplerinin gerçek kimlikleri, kural olarak, bilinmemektedir. Bununla birlikte ülkemizde kripto para alım-satım platformlarında gerçek kimlik ile hesap açıldığından burada parası bulunan kişiler en azından platform yetkilisi tarafından bilinmektedir. Ancak ekleyelim ki bu platformların faaliyetine ilişkin bir düzenleme bulunmadığından başka türlü hesap açılması (örneğin gerçek kimlik talep etmeden) söz konusu olabilir. Dolayısıyla mevcut durum borçluların mal kaçırmasına imkân tanımaktadır. Bunların icra ve iflas hukuku bakımından değerlendirilmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Çalışmamızda kripto paralara ilişkin icra takibine, bunların haciz ve iflas yoluyla takip edilip edilemeyeceğine, ihtiyati hacze ve tasarrufun iptali davasına konu olup olamayacağına değinilecektir.

II. Konu Özelinde Bitcoin’e İlişkin Teknik Bilgiler

Kripto paraların temelinde Blockchain sistemi bulunmaktadır. Bu sistemde merkezi bir sunucu (otorite) bulunmamaktadır.¹ Sistem başka bir aracıya ihtiyaç duyulmadan bir verinin iki taraf arasında değiş tokuşuna imkân tanımaktadır. Yani işlemler eşler arası/kullanıcıdan kullanıcıya/uçtan uca (Peer to Peer) gerçekleşir. Bloklarda yer alan ve şifrelenmiş hâlde bulunan tüm işlemler bu hâlleriyle ağdaki tüm kullanıcılar tarafından görülebilir. Diğer bir deyişle bu sistemin sahibi (merkez bir sunucusu) bulunmamakta ve tüm bilgiler şifrelenmiş de olsa tüm kullanıcılar tarafından takip edilebilmektedir.² Bundan dolayıdır ki Blockchain dağıtık veri tabanı ya da dağıtık defter-i kebir teknolojisi (Distributed Ledger Technology) olarak nitelendirilmektedir. Sistemdeki ödeme/değişim aracı ise şifrelenmiş dijital veri olan kripto paralardır.³ O hâlde kripto para, Blockchain teknolojisi sayesinde tarafların ihtiyaçlarını karşıladığı için kendisine değer atfedilen ve dolayısıyla parasal bir değere karşılık gelen şeydir. Kripto paralar giderek bir para ya da değişim aracı olarak algılanmakta ve kullanılmaktadır.

Kripto paraları kullanabilmek için bir cüzdana sahip olmak gerekir.⁴ Cüzdan, kripto paraların saklandığı bir yazılım/uygulamadır. Kripto para transferlerinde kullanılan özel ve açık anahtarlar cüzdanlar tarafından üretilmekte ve saklanmaktadır.⁵ Cüzdanlar internete bağlı olup olmadıklarına göre ikiye ayrılır: İnternete bağlı olan cüzdanlara sıcak cüzdan; internete bağlı olmayan cüzdanlara ise soğuk cüzdan denir.⁶ Sıcak cüzdanlara örnek olarak yazılım cüzdanı, soğuk cüzdanlara örnek olarak ise donanım cüzdanı gösterilebilir. Bilgisayara, cep telefonuna indirilen cüzdanlar yazılım cüzdanı; USB’ye benzer eşya hukuku anlamında eşya niteliğindeki cihazlar ise donanım cüzdanı olarak adlandırılır.