Güncel Harekâtlarda Silahlı Çatışma Hukukunun Uygulanmasına İlişkin Kavramsal Sorunlar

Conceptional Problems in the Implementation of the Law of Armed Conflict in Current Operations

Oğuz ÜSTÜNEL

Silahlı kuvvetler ülke savunması kapsamında kullanılmak ve muhabere etmek üzere eğitilseler de günümüzün siyasal, ekonomik ve askeri şartları eskinin tehdit kavramını ve savunma yöntemlerini büyük ölçüde değiştirmiştir. Kuvvet kullanımına yönelik yaklaşımlar kuvvet kullanılan hallerde uygulanacak hukuku da etkilemekte, meydana gelen çatışmalarda, düşmanlıkları ve mağdurların görebileceği zararları azaltmayı hedefleyen önem kazanmaktadır. Günümüzün değişen koşulları karşısında değişen tehdit algısı ve bu tehdidi bertaraf etmeye yönelik harekatlar kapsamında klasik silahlı çatışma hukuku prensiplerinin de yeni bir bakış açısı ile gözden geçirilmesi gerekmektedir. Çalışma dahilinde silahlı çatışma hukukunun güncel harekatlarda uygulanmasında karşılaşılan kavramsal sorunlar ülkemiz tarafından yürütülen Fırat Kalkanı ve Zeytin Dalı Harekatları da incelenerek analiz edilmiştir.

Silahlı Çatışma Hukuku, Orantılılık, Güncel Harekâtlar, Fırat Kalkanı Harekâtı, Zeytin Dalı Harekâtı.

Even though the armed forces are trained for combat for/defense of the country, contemporary politic, economic and military conditions have changed the old threat concepts and defense methods on a large scale. Approaches for the use of force affect the law which will be applied during use for force and which aims to lessen hostilities and protect victims has gain importance. Treat perception is changing with changing conditions/aspects and within the scope of the operations to rule out this threat, the classic law of armed conflict principles has to be overviewed with a new perspective. In this study conceptional problems in the implementation of the law of armed conflict in current operations were analyzed including the Euphrates Shield and Olive Branch Operations.

Law of Armed Conflict, Proportionality, Contemporary Operations, Euphrates Shield Operation, Olive Branch Operation.

Giriş

Günümüzün siyasal, ekonomik ve askeri şartları eskinin tehdit kavramını ve savunma yöntemlerini büyük ölçüde değiştirmiş, 2. Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle birlikte devletler silahlı kuvvetlerinin tek taraflı kullanımını sınırlayarak uluslararası kuruluşların yetkisi altında kolektif amaçlar için kullanılmasının yollarını aramaya başlamışlardır. Kuvvet kullanımına yönelik yaklaşımlarda yaşanan bu gelişmeler kuvvet kullanılan hallerde uygulanacak hukuku (jus in bello) da etkilemekte olup meydana gelen çatışmalarda, düşmanlıkları ve mağdurların görebileceği zararları azaltmayı hedefleyen jus in bello daha da önem kazanmaya başlamıştır.

Siyasal, ekonomik ve askeri şartlardaki değişim ve gelişim karşısında uluslararası barış ve güvenliği tehdit eden konularda da ciddi bir değişim yaşanmış, terörizm, siber saldırılar gibi asimetrik etki taşıyan konular günümüzde barışa yönelik en büyük tehditlerden biri haline gelmiştir. Özellikle terörizm kaynaklı tehditlere yönelik Afganistan, Irak ve Suriye gibi ülkelerde yapılan harekatlar ve bu harekatların göç vb. ikincil etkileri, uluslararası barış ve güvenlik açısından yeni komplikasyonlara yol açmıştır.

Başka ülkelerde gerçekleşen/gelişen terörizm eylemleri diğer ülkelerin güvenliklerini de doğrudan tehdit eder bir hal almıştır. Bu kapsamda, BM’nin ilgili organları tarafından bir yetki verilmeksizin devletlerin kendi sınırları dışında münferiden kuvvet kullanmaları çok önemli bir mesele olmakla beraber, hukukiliğine ilişkin tartışmalar bir türlü istenen açıklığa kavuşamamıştır. BM Antlaşmasının kabulünden bu yana geçen süre içinde berraklaşma yerine, birbirinin tam tersi fikirlerin yarattığı bir karmaşa, giderek konuya hâkim olmuştur.¹